ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Περίληψη: Πεδίο εφαρμογής της συστημικής θεωρίας και πρακτικής έγινε η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του ΓΝΑ ΚΑΤ, από το 2019 έως και την έναρξη της πανδημίας, με την παρέμβαση που οργανώθηκε από το γραφείο ψυχολόγων σε συνεργασία με τη ΜΕΘ Β. Πρόκειται για μια, καινοτόμα για τα ελληνικά δεδομένα, πολυεπίπεδη υποστήριξη και ενδυνάμωση των συγγενών, βασισμένη στις βασικές αρχές της συστημικής και της ιατρικής οικογενειακής θεραπείας (MedFT). Σκοπός ήταν η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση των συγγενών με στόχο την αυτοφροντίδα τους και τη διαχείριση της πορείας του ασθενή τους. Όπως αρχικά υποτέθηκε, οι συγγενείς εμφάνισαν αυξημένα επίπεδα συμπτωματολογίας στρες, άγχους και κατάθλιψης. Πραγματοποιήθηκαν τέσσερις διεπιστημονικοί, ψυχοεκπαιδευτικοί κύκλοι, με πέντε εβδομαδιαίες συναντήσεις για τους συγγενείς των ασθενών. Η παρέμβαση βοήθησε στην καλύτερη συνεργασία με τους ασθενείς που επιβίωσαν και τους συγγενείς τους με όλους τους επαγγελματίες υγείας καθώς η πορεία τους στο νοσοκομείο μέχρι και το εξιτήριο έφτανε να διαρκεί πολλούς μήνες.

Λέξεις κλειδιά: Συστημική θεωρία, Ιατρική Οικογενειακή Θεραπεία, Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, Παρέμβαση Ψυχολόγων

Εισαγωγή

Το ΓΝΑ ΚΑΤ είναι το μεγαλύτερο ορθοπεδικό νοσοκομείο και κέντρο τραύματος στην Ελλάδα με εικοσιτετράωρη λειτουργία, κάθε μέρα της εβδομάδας. Απασχολεί περί τους χίλιους τετρακόσιους εργαζόμενους και μπορεί να νοσηλεύσει μέχρι πεντακόσιους πενήντα ασθενείς, όπου μέχρι εξήντα τρεις μπορεί να είναι βαρέως πάσχοντες και να χρειάζονται νοσηλεία σε ΜΕΘ. Το νοσοκομείο έχει πολλές ιατρικές ειδικότητες[1] και το γραφείο ψυχολόγων συνεργάζεται με όλα τα τμήματα του νοσοκομείου. Η καθημερινή πρακτική και εμπειρία των ψυχολόγων του νοσοκομείου ανέδειξε δύο σημαντικά ζητήματα. Αρχικά τα εμπόδια στην επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, αλλά και στην επικοινωνία τους με τους ασθενείς και τους συγγενείς. Το δεύτερο ζήτημα αφορούσε στις επιπτώσεις που είχε η νοσηλεία στη ΜΕΘ, σε σωματικό αλλά και ψυχολογικό επίπεδο, τόσο σε ασθενείς όσο και στους συγγενείς τους. Οι επιπτώσεις περιγράφονται στη συνέχεια, με βάση το σύνδρομο μετά τη ΜΕΘ (Sidiras, 2018). Τα δύο αυτά ζητήματα ήταν το έναυσμα για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της πρώιμης παρέμβασης στους συγγενείς της ΜΕΘ, που ως στόχο είχε την ενδυνάμωση των οικογενειών αλλά και του νοσοκομειακού συστήματος. Η εκπαίδευση και η εμπειρία των στελεχών του γραφείου ψυχολόγων του ΓΝΑ ΚΑΤ οδήγησε στην παρέμβαση με βάση της αρχές της θεωρίας των συστημάτων και της ιατρικής οικογενειακής θεραπείας (MedFT).

Θεωρητικό πλαίσιο

Με βάση τη γενική θεωρία των συστημάτων, η έννοια του «συστήματος» ορίζεται ως το σύνολο των στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση. Τα συστήματα ορίζονται από τα δομικά τους χαρακτηριστικά, τη σχέση μεταξύ των συστατικών τους καθώς και τη λειτουργία τους. Για παράδειγμα, στα ανθρώπινα συστήματα τα στοιχεία του συστήματος επιδιώκουν έναν κοινό σκοπό. Η βασική πτυχή της διαφοροποίησης μεταξύ συστημάτων είναι εάν είναι ανοιχτά ή κλειστά για την επίδραση του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκονται (Von Bertalanffy, 1968). Το βασικό κριτήριο που ορίζει ένα σύστημα είναι ο βαθμός που αλληλεπιδρά με τα άλλα συστήματα. Κάθε αλλαγή σε κάποιο στοιχείο του συστήματος επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα (Bateson, 1972). Τα ανοιχτά συστήματα ανταλλάσσουν θέμα, ενέργεια και πληροφορίες με το περιβάλλον, προσαρμόζοντάς το σε αυτό και επηρεάζοντάς το. Από την άλλη πλευρά, τα κλειστά συστήματα είναι θεωρητικά απομονωμένα από περιβαλλοντικές επιδράσεις. Στην πράξη μιλάμε για κλειστά συστήματα όταν είναι πολύ δομημένα και η ανατροφοδότηση είναι ελάχιστη, αφού κανένα σύστημα δεν είναι εντελώς ανεξάρτητο από το υπερσύστημα. Μια άλλη ιδιότητα του συστήματος είναι η ομοιόσταση. Η έννοια της ομοιόστασης αναφέρεται στις ρυθμιστικές πράξεις που πραγματοποιούνται, όταν παρατηρηθεί απόκλιση από την κατάσταση ισορροπίας του συστήματος. Με πιο απλά λόγια, τα συστήματα έλκονται από την ισορροπία και τη σταθερότητα (Sexton & Lebow, 2015).

Με βάση αυτή τη θεωρία, σύστημα μπορεί να είναι το νοσοκομείο, οι εργαζόμενοι σε μια ΜΕΘ, το γραφείο ψυχολόγων, η οικογένεια, το ανθρώπινο σώμα κ.λπ. Όπως προαναφέρθηκε, το κάθε σύστημα έχει εσωτερική δομή, λειτουργία και αλληλεπιδραστική σχέση με το εξωτερικό περιβάλλον. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε το σώμα του τραυματισμένου ασθενή ως ένα σύστημα που αποτελείται από διάφορα συστήματα (κυκλοφορικό, πεπτικό, καρδιαγγειακό, νευρικό κ.λπ.) τα οποία αλληλεπιδρούν με ένα κοινό σκοπό: την επιβίωση. Θα μπορούσαμε, επίσης, να θεωρήσουμε τον ασθενή ως μέρος δυο υπερσυστημάτων, της οικογένειάς του και του νοσοκομείου. Η ασθένεια ή ο τραυματισμός του ασθενή έχει προκαλέσει διαταραχή της ομοιόστασης του σώματός του, αλλά και διαταραχή της ομοιόστασης της οικογένειάς του. Η ΜΕΘ, ως τμήμα του νοσοκομείου, αλληλεπιδρά με το σώμα του ασθενή, με στόχο την επιβίωσή του. Η ΜΕΘ αλληλεπιδρά επίσης και με την οικογένεια του ασθενή και σε αυτό το σημείο είναι που το γραφείο ψυχολόγων παρεμβαίνει ώστε να διευρυνθεί η επικοινωνία και να αυξηθεί η αλληλεπίδραση και με ρυθμιστικές πράξεις στοχεύει στην ομοιόσταση των συστημάτων.

Η Ιατρική Οικογενειακή Θεραπεία (MedFT) είναι μια τεκμηριωμένη πρακτική, στην οποία η θεωρία των συστημάτων παίζει ουσιαστικό ρόλο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα συστήματα αλληλεπίδρασης στα υγειονομικά περιβάλλοντα αλληλοεπηρεάζονται (Davis et al, 2022). Η Ιατρική Οικογενειακή Θεραπεία βασίζεται στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, χρησιμοποιώντας τη θεωρία συστημάτων και τη διεπιστημονική συνεργασία (Hodgson et al, 2014). Αντιπροσωπεύει έναν ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που συνδυάζει το βιολογικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο, τόσο των ασθενών και των οικογενειών τους, όσο και των επαγγελματιών υγείας (Mendenhall et al, 2018). Η βασική ιδέα είναι η συνεργατική θεραπεία των ασθενών και των οικογενειών που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Αυτή η μορφή επαγγελματικής πρακτικής προέκυψε από την εμπειρία οικογενειακών θεραπευτών που εργάζονταν σε χώρους ιατρικής περίθαλψης τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Όσοι εφαρμόζουν την ιατρική οικογενειακή θεραπεία χρειάζεται να είναι εξοικειωμένοι με την ασθένεια και τις επιπτώσεις της, σε ασθενείς και οικογένειες, να κατανοούν το ιατρικό σύστημα και πώς να συνεργάζονται με τους επαγγελματίες υγείας, να είναι εξοικειωμένοι με τεχνικές που βοηθούν τις οικογένειες και τους ασθενείς να διαχειριστούν τα δυσάρεστα συναισθήματα που η ασθένεια τους επιφορτίζει. Χρειάζεται, επιπροσθέτως, να είναι πρόθυμοι να γεφυρώσουν την ψυχική υγεία και την ιατρική περίθαλψη, να μάθουν την ιατρική κουλτούρα ώστε να μπορέσουν να εργαστούν εποικοδομητικά σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, που περιλαμβάνει άλλους ρυθμούς, άλλους χώρους, άλλη «γλώσσα» (Davis et al, 2022).

Στη ΜΕΘ νοσηλεύονται ασθενείς που έχουν μια οξεία, απειλητική για τη ζωή ή ιατρικά περίπλοκη κατάσταση ή ασθένεια που απαιτεί στενή, συνεχή παρακολούθηση από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας. Η ΜΕΘ αποτελείται από πολλούς εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας που συνεργάζονται αρμονικά για να διατηρήσουν τον ασθενή στη ζωή. Είναι ένα κλειστό τμήμα/σύστημα, όπου γιατροί εντατικολόγοι, νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές και άλλοι επαγγελματίες υγείας εργάζονται μαζί ως ομάδα (Marshall et al, 2017). Ενώ η έρευνα σχετικά με τη συμμετοχή της οικογένειας στη ΜΕΘ εμπλουτίζεται, είναι σαφές ότι υπάρχουν ορισμένα βασικά στοιχεία που θεωρούνται σημαντικά στην οικογενειακή φροντίδα και επηρεάζουν την πορεία των ασθενών, ανάλογα βέβαια και με τη βαρύτητα της κατάστασής τους. Για παράδειγμα, σε μελέτη που εφαρμόστηκε η εντατική επικοινωνία μέσω διεπιστημονικών οικογενειακών συναντήσεων σχετικά με το σχέδιο περίθαλψης και τους στόχους έκβασης, φάνηκε να οδήγησε σε μείωση διάρκειας της παραμονής των ασθενών της ΜΕΘ και μείωση της θνησιμότητας (Lilly et al, 2003). Λίγες ΜΕΘ έχουν πρωτόκολλα που προωθούν μια οικογενειακή συνάντηση ως μέρος του σχεδιασμού φροντίδας ή θεραπείας (Cypress, 2017). Οι συγγενείς έχουν ανάγκη διαρκούς επικοινωνίας με την ομάδα επαγγελματιών υγείας της ΜΕΘ και, επιπρόσθετα, θα ήθελαν να συμμετέχουν στη φροντίδα τους (Hetland, 2022). Σύμφωνα με τους Jacob et al (2016) η οικογένεια χρειάζεται πληροφορίες, επικοινωνία, ελπίδα, υποστήριξη και να είναι κοντά στον ασθενή της. Το ταξίδι στη ΜΕΘ ξεκινά όταν μια οξεία, πολύπλοκη ιατρικά κατάσταση ή ασθένεια εμφανίζεται σε ένα άτομο και είναι απειλητική για τη ζωή. Το σημείο εκκίνησης είναι η εισαγωγή στη ΜΕΘ και οι ενδιάμεσοι σταθμοί περιλαμβάνουν νέες εμπειρίες, όπως ο χώρος της ΜΕΘ, άγχος, στρες, αλλαγή της εικόνας σώματος του ασθενή, δυσκολίες επικοινωνίας (Azoulay, 2005). Πριν το τέλος του ταξιδιού πιθανότατα θα συναντήσουν την έλλειψη προετοιμασίας και επικοινωνιακά κενά. Οι τελευταίοι σταθμοί είναι είτε το εξιτήριο είτε το τέλος της ζωής του ασθενή.

Το ταξίδι της οικογένειας δεν τελειώνει μετά την έξοδο του ασθενή από τη ΜΕΘ. Ο επόμενος σταθμός είναι το σύνδρομο μετά την εντατική θεραπεία (PICS) το οποίο εμφανίζεται στο 40% περίπου των επιζώντων της ΜΕΘ και των οικογενειών τους (Sidiras, 2018). Οι περισσότεροι ασθενείς επιβιώνουν μέχρι την έξοδο από το νοσοκομείο. Αυτή η μετάβαση, αν και θετική, συχνά περιλαμβάνει μια νέα φάση ανάκαμψης, με πολλές προκλήσεις. Οι επιζώντες της ΜΕΘ, ιδιαίτερα εκείνοι που χρειάστηκαν παρατεταμένο μηχανικό αερισμό, εμφανίζουν περισσότερες επιπλοκές. Οι ασθενείς διατρέχουν κίνδυνο για συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης, διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) και διαταραχών ύπνου. Το σύνδρομο μετά την εντατική θεραπεία ορίζεται ως «νέα ή επιδεινούμενη έκπτωση στη φυσική, γνωστική ή ψυχική κατάσταση υγείας που προκύπτει μετά από κρίσιμη ασθένεια και επιμένει μετά την έξοδο από το περιβάλλον εντατικής φροντίδας». Μάλιστα, στη βιβλιογραφία περιγράφεται και το Σύνδρομο της Οικογένειας μετά τη νοσηλεία σε ΜΕΘ (PICS-F), όπου εμφανίζονται σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα σε συγγενείς ασθενών, τα οποία θεωρούνται ως επιπτώσεις της νοσηλείας που παρατηρούνται και μετά τη νοσηλεία (Davidson et al, 2012, 2016). Τα συμπτώματα στην οικογένεια μπορεί να παραμείνουν για μήνες ή και χρόνια μετά την έξοδο από τη Μ.Ε.Θ., ειδικά εάν ο ασθενής δεν επιβιώσει. Επιπλέον, η έρευνα έχει δείξει ότι τα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και μετατραυματικού στρες είναι υψηλότερα στα μέλη της οικογένειας από ό,τι στους ίδιους τους ασθενείς (Fumis et al, 2015).

Σύμφωνα με μελέτες, ανάμεσα στους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του Συνδρόμου της Οικογένειας μετά τη ΜΕΘ είναι η κακή επικοινωνία επαγγελματιών υγείας-οικογένειας, η λήψη αποφάσεων, το χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο, η κακή ποιότητα ζωής των ασθενών που επιβιώνουν και η ύπαρξη ενός αγαπημένου που πέθανε ή ήταν κοντά στον θάνατο (Azoulay et al, 2005; Davidson et al, 2016).

Για τη μείωση της εμφάνισης του συνδρόμου είναι απαραίτητη η ανάπτυξη καλών στρατηγικών επικοινωνίας μεταξύ του προσωπικού και των μελών της οικογένειας του ασθενούς που νοσηλεύεται στη ΜΕΘ. Υπάρχουν εξειδικευμένες παρεμβάσεις που μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν από την εισαγωγή των ασθενών στη ΜΕΘ (Mitchell et al, 2016). Μια τέτοια διεπιστημονική παρέμβαση περιγράφεται ως ABCDEF bundle[2] σύμφωνα με τους Pun et al (2019) και εκτός από τις παρεμβάσεις των επαγγελματιών υγείας στον ασθενή, περιλαμβάνει την εμπλοκή της οικογένειας και την ενδυνάμωση με τη χρήση στρατηγικών επικοινωνίας, καθώς και την εμπλοκή των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και άλλων μελών της ομάδας και αναφέρεται στην παραγωγή ενημερωτικών φυλλαδίων που θα παρέχονται στις οικογένειες. Επιπρόσθετα, τα Ημερολόγια κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενή στη ΜΕΘ, φαίνεται να μειώνουν την εμφάνιση συμπτωμάτων σε ασθενή που έχει επιβιώσει και οικογένεια (Kredenster et al, 2018).

Παρουσίαση έργου: Η παρέμβαση στη ΜΕΘ

Λαμβάνοντας υπόψιν τη θεωρία και τα ερευνητικά δεδομένα, η παρέμβαση ξεκίνησε με την αξιολόγηση των αναγκών. Πρώτα από όλα, πραγματοποιήθηκε μια διεπιστημονική επικοινωνία μεταξύ των ψυχολόγων, του διευθυντή και της προϊσταμένης της ΜΕΘ. Αναδύθηκε το αίτημα να υποστηριχθούν οι ποικίλες ανάγκες και ανησυχίες που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς της ΜΕΘ και οι οικογένειές τους. Μία φορά την εβδομάδα όλοι οι ψυχολόγοι συμμετείχαν στην (καθημερινή) ιατρική ομάδα για την πορεία των ασθενών και καθημερινά μία από τις ψυχολόγους ήταν παρούσα κατά την ώρα επίσκεψης των συγγενών στη ΜΕΘ και όταν τους ενημέρωναν οι γιατροί. Το κλειστό σύστημα της ΜΕΘ μας επέτρεψε να είμαστε μέρος της καθημερινότητάς τους, προκειμένου να κατανοήσουμε τον τρόπο λειτουργίας της, την κατάσταση του κάθε ασθενούς και να διαπιστώσουμε εάν υπήρχαν προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των μελών της οικογένειας. Η παρέμβαση σχεδιάστηκε για την υποστήριξη των οικογενειών με ασθενείς που νοσηλεύονταν στη ΜΕΘ. Υποθέσαμε ότι οι συμμετέχοντες θα παρουσίαζαν αυξημένα επίπεδα συμπτωματολογίας άγχους, κατάθλιψης και στρες. Η αξιολόγηση περιελάμβανε τη μέτρηση μελών της οικογένειας[3] (N=78, 25 άνδρες και 53 γυναίκες) και η μέτρηση έγινε με DASS 21 (μέσα σε 1 εβδομάδα της εισαγωγής του ασθενούς στη ΜΕΘ). Οι μετρήσεις επιβεβαίωσαν την αρχική μας υπόθεση. Πιο συγκεκριμένα αυξημένα επίπεδα (σοβαρά και πολύ σοβαρά συμπτώματα) παρουσιάστηκαν στο 83.3% του δείγματος στα συμπτώματα του στρες, 72.9% στα συμπτώματα του άγχους και 71.6% στα συμπτώματα κατάθλιψης (Panou, 2020).

Η παρέμβαση ξεκίνησε αμέσως μετά τη μέτρηση και διεξήχθησαν πέντε εβδομαδιαίες διεπιστημονικές ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες υποστήριξης συγγενών. Όπου μια εντατικολόγος, μια νοσηλεύτρια και οι τρεις ψυχολόγοι είχαν κάθε εβδομάδα ένα θέμα παρουσίασης και συζήτησης με τους συγγενείς (Εικ. 2). Τα θέματα των συναντήσεων αφορούσαν πληροφορίες σχετικά με την ιατρική και νοσηλευτική φροντίδα που λαμβάνουν οι ασθενείς στη ΜΕΘ, τα ζητήματα που η οικογένεια έρχονταν αντιμέτωπη με τη νέα κατάσταση, την αυτοφροντίδα των συγγενών και τρόπους επικοινωνίας της κατάστασης σε πιο ευάλωτα μέλη της οικογένειας. Οι συναντήσεις διεξάγονταν πριν από το μεσημεριανό επισκεπτήριο στην αίθουσα συνεδριάσεων των ιατρών της ΜΕΘ. Σχεδιάστηκαν επίσης ενημερωτικά φυλλάδια[4], ώστε οι συγγενείς να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες. Τα φυλλάδια δίνονταν στους συγγενείς κατά την εισαγωγή του ασθενή τους στη ΜΕΘ (Εικ. 3).

Εικόνα 2. Πρόγραμμα συναντήσεων των συγγενών της ΜΕΘ

Προβλέφθηκε, επίσης, η παροχή ατομικής και οικογενειακής υποστήριξης όταν ήταν απαραίτητο. Μερικές φορές τα μέλη της οικογένειας χρειάζονται επιπλέον ενημέρωση και προετοιμασία για να επισκεφθούν τη ΜΕΘ και τον ασθενή τους. Η διάρκεια της νοσηλείας των ασθενών διαφοροποιείται και σε αυτή την περίπτωση, επίσης, μπορεί να χρειάζεται επιπλέον υποστήριξη της οικογένειας. Καθώς η επιβίωση δεν είναι βέβαιη για όλους τους ασθενείς, η προετοιμασία και η διαχείριση πένθους είχε, επίσης, προβλεφθεί στον σχεδιασμό της παρέμβασης. Επιπλέον, παρεχόταν συμβουλευτική και προετοιμασία της οικογένειας σε περίπτωση δωρεάς οργάνων του ασθενή τους.

Εικόνα 3. Ενημερωτικά φυλλάδια ΓΝΑ ΚΑΤ για την υποστήριξη της οικογένειας

Ένα άλλο μέρος της παρέμβασής μας ήταν η μετάφραση ενός παιδικού βιβλίου εργασίας για τη ΜΕΘ[5]. Το βιβλίο αυτό δίνει πληροφορίες προσαρμοσμένες στα παιδιά σχετικά για τη ΜΕΘ με φωτογραφίες, ασκήσεις αλλά και αναφορά στα συναισθήματα, με στόχο να βοηθήσει τη συμμετοχή των παιδιών στο ταξίδι της ΜΕΘ.

Συζήτηση

Οι οικογενειακοί θεραπευτές είναι κατάλληλοι για εργασία σε περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης, λόγω των δεξιοτήτων τους στην ψυχολογική και σχεσιακή αξιολόγηση, διάγνωση και θεραπεία. Είναι πολύτιμα μέλη των διεπιστημονικών ομάδων υγειονομικής περίθαλψης, καθώς κατανοούν τους τρόπους με τους οποίους διαμορφώνονται και λειτουργούν καλύτερα τα συστήματα και έχουν ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων για να εργάζονται με ένα ή περισσότερα άτομα κάθε φορά.

Συγκεκριμένα στη ΜΕΘ, που θεωρείται ένα κλειστό τμήμα-σύστημα με συγκεκριμένη δομή και κανόνες, η μετακίνηση και η διεύρυνση της επικοινωνίας, τόσο μεταξύ των επαγγελματιών υγείας όσο και των επαγγελματιών υγείας με τους συγγενείς ήταν μια πρόκληση. Η μετάβαση από το συμβατικό βιοϊατρικό μοντέλο λειτουργίας και θεώρησης των πραγμάτων, σε ένα νέο τρόπο Βιοψυχοκοινωνικής-Πνευματικής Ευαισθησίας (BPS-S) που υποστηρίζει η ιατρική οικογενειακή θεραπεία, σε ένα τμήμα όπως η ΜΕΘ δεν ήταν εύκολη. Κατά τη διάρκεια της παρέμβασης παρατηρήθηκαν διάφορες μορφές αντίστασης, καχυποψίας και κενά επικοινωνίας, όπου ο ρόλος της εποπτείας ήταν πολύ σημαντικός, καθώς ενίσχυσε την ανθεκτικότητά μας για να συνεχίσουμε το εγχείρημά μας. Δυστυχώς, η πανδημία μας ανάγκασε να σταματήσουμε τις ομάδες υποστήριξης της οικογένειας λόγω των αυστηρών μέτρων. Ωστόσο, όταν χρειαζόταν, ήταν διαθέσιμη η τηλεφωνική υποστήριξη από το γραφείο ψυχολόγων. Η λειτουργία των ομάδων δεν έχει ξεκινήσει ακόμα, λόγω διάφορων δυσκολιών, αλλά οι οικογένειες και οι ασθενείς υποστηρίζονται ξεχωριστά έως και σήμερα.

Η πορεία των οικογενειών των ασθενών της ΜΕΘ δεν σταματάει με την έξοδο από τη ΜΕΘ. Όπως προαναφέρθηκε αν οι ασθενείς επιβίωναν η νοσηλεία έφτανε να είναι πολύμηνη. Οι συγγενείς και ασθενείς υποστηρίζονται από το γραφείο ψυχολόγων του νοσοκομείου έως και το εξιτήριο. Επιπρόσθετα στο ΓΝΑ ΚΑΤ λειτουργεί και το «Γραφείο Ψυχολογικής Υποστήριξης στο Τραύμα, την Ασθένεια και την Απώλεια», όπου παρέχονται ατομικές και οικογενειακές συνεδρίες για τη διαχείριση και την προσαρμογή στη ζωή μετά τη νοσηλεία.

Όλο και περισσότερες μελέτες επισημαίνουν την ανάγκη μετάβασης από ένα ιατροκεντρικό σε ένα βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο φροντίδας. Η υγειονομική περίθαλψη χρειάζεται να διέπεται από τη θεωρία συστημάτων και την Ιατρική Οικογενειακή Θεραπεία, και η ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας θα ήταν χρήσιμη, ώστε σταδιακά να βελτιωθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες φροντίδας και να μειωθούν τόσο η παραμονή σε ένα νοσοκομείο, όσο και οι επιπτώσεις σε σωματικό, νοητικό και ψυχικό επίπεδο που βιώνουν οι λήπτες υπηρεσιών υγείας (Doherty et al, 2014; Anderson, 2016). 

Βιβλιογραφία

Anderson, B. R. (2016). Improving healthcare by embracing Systems Theory. The Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery, 152(2), 593–594. doi:10.1016/j.jtcvs.2016.03.029.

Azoulay, E., Pochard, F., Kentish-Barnes, N., Chevret, S., Aboab, J., Adrie, C., Annane, D., Bleichner, G., Bollaert, P.E., Darmon, M., Fassier, T., Galliot, R., Garrouste-Orgeas, M., Goulenok, C., Goldgran-Toledano, D., Hayon, J., Jourdain, M., Kaidomar, M., Laplace, C., Larché, J., Liotier, J., Papazian, L., Poisson, C., Reignier, J., Saidi, F.,Schlemmer, B. (2005). Risk of Post-traumatic Stress Symptoms in Family Members of Intensive Care Unit Patients. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 171(9), 987–994. doi:10.1164/rccm.200409-1295oc. 

Bateson, G. (1972). Steps to an Ecology of Mind: Collected Essays in Anthropology, Psychiatry, Evolution, and Epistemology. Chicago, IL: University of Chicago Press.

Cypress, B. S., & Frederickson, K. (2017). Family Presence in the Intensive Care Unit and Emergency Department: A Metasynthesis. Journal of Family Theory & Review, 9(2), 201–218. doi:10.1111/jftr.12193. 

Davidson, J.E., Jones, C., Bienvenu, O.J. (2012). Family response to critical illness: post intensive care syndrome-family_. Critical Care Medicine. 40(2):618-24._doi:10.1097/CCM.0b013e318236ebf9.

Davidson J. E., Harvey M. A. (2016). Patient and family post-intensive care syndrome. AACN Advanced Critical Care, 27(2), 184–186. https://doi.org/10.4037/aacnacc2016132.

Davis, C.E., Lamson, A.L. & Black, K.Z. (2022_)._Med FTs’ Role in the Recruitment and Retention of a Diverse Physician Population: A Conceptual Model._Contemporary Family Therapy. 44, 88–100._doi:10.1007/s10591-021-09627-0 .

Doherty, W. J., McDaniel, S. H., Hepworth, J. (2014). Contributions of medical family therapy to the changing health care system_. Family Process. 53(3):529-43._ doi:10.1111/famp.12092.

Fuke, R., Hifumi, T., Kondo, Y., Hatakeyama, J., Takei, T., Yamakawa, K., Inoue, S., Nishida, O. (2018). Early rehabilitation to prevent postintensive care syndrome in patients with critical illness: a systematic review and meta-analysis.BMJ Open, 8(5). doi:10.1136/bmjopen-2017-019998. 

Fumis, R. R., Ranzani, O.T., Martins, P. S., Schettino, G. (2015). Emotional disorders in pairs of patients and their family members during and after ICU stay. _Public Library of Science, One._doi: 10.1371/journal.pone.0115332.

Hetland, B. D., McAndrew, N. S., Kupzyk, K. A., et al. (2022). Family Caregiver Preferences and Contributions Related to Patient Care in the ICU. Western Journal of Nursing Research._44(3):214-226._doi:10.1177/01939459211062954.

Hodgson J., Lamson A., Mendenhall T., Crane D. (Eds) (2014). Medical family therapy: Advanced applications. Springer.doi:10.1007/978-3-319-03482-9_8.

Jacob, M., Horton, C., Rance-Ashley, S., Field, T., Patterson, R., Johnson, C., Saunders, H., Shelton, T., Miller, J., Frobos, C. (2016). Needs of Patients' Family Members in an Intensive Care Unit With Continuous Visitation. _American Journal of Critical Care. 25(2):118-25._doi: 10.4037/ajcc2016258.

Kredenster et al, (2018). Preventing Posttraumamatic Stress in ICU Survivors: A Single-Center Pilot Randomized Controlled Trial of ICU Diaries and Psychoeducation_, Critical Care Medicine: 46 (12), 1914–1922._

Lilly, C. M., Sonna, L. A., Haley, K. J., & Massaro, A. F. (2003). Intensive communication: Four-year follow-up from a clinical practice study. Critical Care Medicine, 31:394–399. doi:10.1097/01.ccm.0000065279.774.

Marshall, J. C., Bosco, L., Adhikari, N. K., Connolly, B., Diaz, J. V., Dorman, T., Fowler, R. A., Meyfroidt, G., Nakagawa, S., Pelosi, P., Vincent, J. L., Vollman, K., Zimmerman, J. (2017). What is an intensive care unit? A report of the task force of the World Federation of Societies of Intensive and Critical Care Medicine._Journal of Critical Care, 37, 270–276._doi: 10.1016/j.jcrc.2016.07.015.

Mendenhall, T., Lamson, A., Hodgson, J., & Baird, M. (Eds.).(2018). Clinical Methods in Medical Family Therapy._Focused Issues in Family Therapy._doi:10.1007/978-3-319-68834-3.

Mitchell M. L., Coyer F., Kean S., Stone R., Murfield J., Dwan T. (2016). Patient, family-centred care interventions within the adult ICU setting: An integrative review. Australian Critical Care, 29(4), 179–193. doi: 10.1016/j.aucc.2016.08.002.

Panou V., (2020). _Relatives of Critically Ill Patients of the Intensive Care Unit of KAT Hospital꞉ Investigation of Anxiety, Depression and Post-Traumatic Stress Disorder Levels._Medical University of Athens.

Pun, B. T., Balas, M. C., Barnes-Daly, M. A., Thompson, J. L., Aldrich, J. M., Barr, J., Ely, E. W. (2018). Caring for Critically Ill Patients with the ABCDEF Bundle.Critical Care Medicine, 1. doi:10.1097/ccm.0000000000003482.

Sexton, T.L., & Lebow, J. (2015). Handbook of family therapy: The Science and Practice of Working with Families and Couples (1st ed.). Routledge.

Sidiras G. et al (2018), Post intensive care syndrome (PICS), Archives of Hellenic Medicine, 35(4):454–463.

Von Bertalanffy, L. (1968). General System Theory: Foundations, Development. NewYork: George Braziller.

[1]https://www.kat-hosp.gr/ipiresies/iatriki-ypiresia/

[2]Τhe ABCDEF bundle Assess, prevent, and manage pain; Both spontaneous awakening and breathing trials: Choice of Analgesia and Sedation; Delirium assess, prevent, and manage; Early Mobility and Exercise; Family engagement/empowerment

[3]Σύζυγοι, γονείς, αδέλφια, παιδιά

[4]https://www.kat-hosp.gr/ipiresies/iatriki-ypiresia/tmimata/psixologoi/

[5]Εξασφαλίσαμε την άδεια από The I CUSTEPS