Όταν το «σε σχέση με …» στις ανθρώπινες σχέσεις, στις ιδέες, καθώς επίσης και στον χώρο των θεωρητικών προσεγγίσεων, δεν βιώνεται σε μια λειτουργική αλληλεπιδραστικότητα μεταξύ εμπλεκόμενων συστημάτων, αλλά ως μονοδιάστατη επίδραση με επίφαση αλληλεπίδρασης, τότε ενσκήπτουν ποικίλες μορφές δυσλειτουργίας σωματικής ή/και ψυχικής και το αποτέλεσμα δεν δικαιώνει τις αρχικές προθέσεις ή αλλιώς «ο δρόμος για την κόλαση είναι σπαρμένος με τις καλύτερες προθέσεις», όπως λέει και η λαϊκή σοφία..
Έτσι, σύμφωνα με τον Ν. Μαρκέτο στο άρθρο του Τοξικές Μορφές Αγάπης: Αρνητικές Συνέπειες της Γονικής Φροντίδας, στην αλληλεπίδραση γονιού-παιδιού οι ψυχικές γονικές διεργασίες και η συνακόλουθη συμπεριφορά του γονιού-περιβάλλον, παρά την γονική αγάπη, μπορεί να λειτουργήσουν ως ένα μη θρεπτικό, στηρικτικό περιβάλλον για αυτό. Όπως επίσης - συνεχίζοντας ο συγγραφέας την σκέψη του - μη θρεπτική μπορεί να είναι η διασταύρωση συστημικών, ψυχαναλυτικών και γενικότερα ανθρωπιστικών ιδεών, όταν συμβαίνει με όρους στείρας παράθεσης και απλής λεξιλογικής «ένδυσης» ψυχικών φαινομένων.
Ως εκ τούτου, όπως αναφέρει ο M. Pakman στο Πέρα από τη Βιολογία και τη Γλωσσολογική Στροφή: Συμβάν, Μοναδικότητα, Λογική και η Εργασία της Φαντασίας καλό είναι να θυμόμαστε ότι «Η προετοιμασία για κάτι που θα συμβεί προϋποθέτει να είναι κανείς σε μια κατάσταση, στην οποία υπάρχει η επίγνωση ότι η τάξη του κόσμου ή οι επικρατούσες δυνάμεις δεν έχουν απόλυτο έλεγχο πάνω στις πιθανές εκβάσεις». Μιλάμε, λοιπόν, λέει η Κ. Θεοδωράκη στο Πέρσες Αισχύλου, για ένα «όλον» μπροστά στο απίθανο, στο μη αναμενόμενο, για ένα αρμονικό όλο αντιθέσεων και αντιφάσεων ή, όπως λέει η Κ. Χαραλαμπάκη στο Αισχύλου «Πέρσες»: Μια ψυχοθεραπευτική ανάγνωση, για μια «οικείωση» των αντιθέσεων του άλλου, πάντα όμως μέσα στην αρχή της πραγματικότητας που εμπεριέχει τον Νόμο. Αν δεν συμβεί αυτό, σύμφωνα με τους Κ. Μπατσαλιά και Κ. Θεοδωράκη στο Συστημική Σκέψη και κάποιοι προβληματισμοί στην εφαρμογή της, οδηγούμαστε σε στρεβλώσεις εννοιών, σε μη ανάληψη ευθύνης, σε έμφαση στα επιμέρους, σε συσκότιση ουσιωδών αρχών.
Στο σημείο αυτό τίθεται και το ζήτημα της ηθικής ευθύνης του εκάστοτε ευρισκόμενου σε θέση ευθύνης: γονέα, ψυχοθεραπευτή, κ.λπ. Στο «εδώ και τώρα», αναφέρει ο M. Βianciardi στο Σημασία της θεραπευτικής σχέσης στην ατομική συστημική θεραπεία, η «συνάντηση» θεραπευτή-θεραπευόμενου, γονέα-παιδιού ή όπως η «συνάντηση» του συστημικού ψυχοθεραπευτή με ψυχαναλυτικές ή άλλες κοινωνικές ιδέες, θα πρέπει να διακρίνεται από μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην εξάρτηση και στην αυτονομία, ανάμεσα στην εμπερίεξη και στην πρωτοβουλία, σχέση που επιτυγχάνεται όταν ο ευρισκόμενος σε θέση ευθύνης σε μια θεραπευτική σχέση μπορεί εξίσου να εναλλάσσεται εσωτερικά στη θέση παρατηρητή και παρατηρούμενου, διατηρώντας έτσι πάντα μια συνειδητή θέση ταπεινότητας.
Μια συνειδητή θέση ταπεινότητας που αναδύεται κάθε φορά μέσα από την αναρώτηση «τι έμαθα σήμερα;», όπως λέει ο Γ. Γουρνάς στην παρουσίαση του βιβλίου Αναμνήσεις & Αναστοχασμοί, Ιστορίες Συστημικής Ψυχοθεραπείας, Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας Ψ.Ν.Α., ερώτημα που, πέραν της ταπεινότητας, ξυπνά, προκαλεί, ελέγχει, απομυθοποιεί ρόλους και καταστάσεις. Και έτσι ξεκινά η «παρέγκλιση». Και στην «παρέγκλιση» εδράζει η ελεύθερη βούληση και η ελευθερία. Εκεί γεννιέται το νέο και το διαφορετικό: Σε αυτό που είναι εκτός προδιαγραμμένης πορείας. Μια τέτοια «παρέκγλιση» δημόσιας δομής αποτελεί η Μ.Ο.Θ. μέσα στις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας του ΕΣΥ. Μια δημόσια δομή που μοιάζει να ξέρει πώς να τοποθετείται κάθε φορά ξανά, με ευθύνη και αρχές μέσα στο θεραπευτικό σύστημα, σε έναν αέναο διαλεκτικό χορό θεραπευτή και θεραπευόμενου, δημόσιας δομής και κοινωνίας, με ενημερότητα μέλους σε σύστημα συνεξέλιξης.
Σ' αγάπησα Σ' αγάπησα πολύ Ήσουν η αντανάκλαση…(Λ. Πλάτωνος)
Είναι «mistaken love» λοιπόν ή τι;
Έχεις τη δυνατότητα να μην βρεθείς σε αυτόν τον στρεβλό «mistaken love» δρόμο όταν αναρωτιέσαι _ Ποιος Αλήθεια είμαι εγώ;, ** _ λέει ο Γ. Αναστασιάδης στο _3+2 Χρόνια Εκπαίδευσης και Εποπτεία. Αναμνήσεις και Αναστοχασμοί. Mονάδα Οικογενειακής Θεραπείας Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής.**_ Με ένα τέτοιο ερώτημα-αφετηρία όμως, ξεκινάς τη διεργασία, στο «εδώ και τώρα» σε «σχέση με …» και έτσι φεύγεις από τις «χίλιες δύο εικόνες και πληροφορίες και έτοιμες συνταγές» και μοιράζεσαι: εμπειρίες, άγχη, αγωνίες, κλινικά ερωτήματα, το βάρος της ευθύνης, για τους ανθρώπους που καλείσαι να φροντίσεις. Και εκεί ακριβώς αρχίζει να γεννιέται η κλινική πράξη, την οποία έρχεται εκ των υστέρων να απαρτιώσει η θεωρητική γνώση.
Πόσο «mistaken» μπορεί να είναι μια σχέση πια; Πόσο τοξική;
Ή είναι ζήτημα τοποθέτησης ψυχικής και πραγματικής;
Μα, όπως λέει η Ι. Λαμπρινή στο Τα αποτυπώματα εκπαιδευτικών στιγμών που αντέχουν στον χρόνο, είναι ένας αέναος χορός 20 ετών, δικός μου χορός πια: Η αρχική εκπαιδευτική συνάντηση-«αγάπη» με τη Μ.Ο.Θ. αναπτύχθηκε σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα, σε μια 20ετή αναστοχαστική διαδρομή: έγινε ομάδα γονέων, ομάδα συναποφάσεων, ομάδα υποστήριξης γονέων, ομάδα μεταλαμπάδευσης ψυχικής εμπειρίας και γνώσεων, πορεία ψυχικής διαδρομής, πάντα στον τρόπο μου και μέσα στις συστημικές αρχές που διδάχθηκα.
Θα μπορούσε να γίνει «mistaken love» λόγω έντονης μονοδιάστατης στατικής, ομοιοστατούσας, άκαμπτης αγάπης. Αντ’ αυτού έγινε δρόμος συνάντησης της συστημικής ματιάς και εποπτείας με το κάθε «εδώ και τώρα», με τις εκάστοτε ανάγκες, απαιτήσεις, ενδιαφέροντα. Έγινε αυτονομία, εμπερίεξη, πρωτοβουλία, έγινε διαλεκτικός χορός καινούργιων και διαφορετικών στην εξέλιξη του χρόνου, στην εξέλιξη των ατόμων, στην εξέλιξη των απαιτήσεων.
Καλή απόλαυση!
Για τη Συντακτική επιτροπή,
Δώρα Σκαλή