Ε.Ε.Σ.ΣΚΕ.Ψ.Ο. - Επιστημονική Εταιρεία Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: ΠΕΡΙ ΝΟΗΜΑΤΟΣ

  • Συντακτική Επιτροπή

Το 5ο τεύχος του περιοδικού αναφέρεται στην ύπαρξη νοήματος ως αναγκαίας συνθήκης για την ψυχική ύπαρξή μας στη ζωή και τη θεραπεία.

Ο Paolo Bertrando στο άρθρο του «Επιβιώνοντας στην ψυχιατρική ως συστημικός θεραπευτής», αναφέρεται στην αναζήτηση του ρόλου (και άρα και του νοήματος) του σύγχρονου συστημικού θεραπευτή στην ψυχιατρική, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η συνεισφορά του έγκειται όχι στην παροχή βέβαιων απαντήσεων, αλλά αντίθετα σε μια στάση συνεχούς αμφισβήτησης και αντιμετώπισης των διλημμάτων μακριά από βεβαιότητες.

Στο ίδιο πλαίσιο της αναζήτησης πολλαπλών νοημάτων που αναδύονται από την αναγνώριση των πολλών εσωτερικών φωνών του εαυτού κινείται και το άρθρο «Πολλοί εσωτερικοί συγγραφείς: Πρακτική κατανόηση του «πολυφωνικού εαυτού» στην ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση» της Αθηνάς Ανδρουτσοπούλου. Στο άρθρο παρουσιάζεται μία άσκηση που χρησιμοποιείται προκειμένου να κατανοήσουν εκπαιδευόμενοι θεραπευτές την έννοια του πολυφωνικού εαυτού του Bakhtin, ώστε να διευκολυνθεί η ενίσχυση «νέων φωνών» (και νοημάτων) στους θεραπευόμενους κι να δημιουργηθεί μια νέα συνεκτική αφήγηση.

Η αναγκαιότητα της απόδοσης νοήματος στα απρόβλεπτα που συμβαίνουν κατά ή περί τη θεραπευτική συνεδρία είναι το θέμα του άρθρου «Η θεραπευτική σχέση και το απρόβλεπτο στην οικολογία της οικογενειακής συνεδρίας» των Κίας Θανοπούλου και Κάτιας Χαραλαμπάκη. Η ένταξη του απρόβλεπτου στη θεραπευτική διαδικασία και η νοηματοδότησή του μέσα από την ισχύ της θεραπευτικής σχέσης επιτρέπουν στο θεραπευτή να «αποκτά μια καινούργια ελευθερία για να είναι λιγότερο προσηλωμένος στον "κορμό" της θεραπευτικής αφήγησης, δηλαδή τα προϊόντα της συλλογικής θεραπευτικής διαδρομής και περισσότερο ανοιχτός στην αξιοποίηση των "υποπροϊόντων" της».

Στη συνέχεια γίνεται μια προσέγγιση της υπαρξιακής διάσταση του νοήματος για τον άνθρωπο μέσα από το άρθρο της Ευαγγελίας Ανδριτσάνου «Ζωή… γεμάτη θόρυβο και μόχθο, χωρίς κανένα νόημα. Μακμπέθ και Σαίξπηρ: υπαρξιακός και ενεργητικός μηδενισμός». Ο Μακμπέθ «εμφανίζεται ως άνθρωπος χωρίς ελεύθερη βούληση και ανίκανος για το βίωμα που αποτελεί βασική προϋπόθεση της ύπαρξης: την ενοχή» και ως αποτέλεσμα καταλήγει όπως αναφέρεται και στον τίτλο σε Ζωή χωρίς κανένα νόημα. Αντιθέτως, ο συγγραφέας του Μακμπέθ, ο Σαίξπηρ, αποδίδει στη ζωή του νόημα μετουσιώνοντας την προσωπική του οδύνη και ενοχή σε δημιουργία.

Και το επόμενο άρθρο «Κατάρτιση Συστημικής Προσέγγισης με Ζευγάρια: Δημιουργώντας Λειτουργικούς Γάμους» των Yvonne Agazarian και Susan Gantt έχει ως άξονά του την αναζήτηση νοήματος σε ένα διαφορετικό πεδίο αυτήν τη φορά: στη σύγκρουση και τις δυσκολίες των ζευγαριών στο σύστημα του γάμου. Μέσα από την νοηματοδότηση των δυσκολιών ως εγκλωβισμό σε δυσλειτουργικούς ρόλους επιδιώκεται η ανάδειξη και απελευθέρωση των προωθητικών δυνάμεων του ζευγαριού, ώστε να φτιάξουν τελικά μια πιο κοντινή και ικανοποιητική σχέση στο γάμο τους.

Ο Σωτήρης Μανωλόπουλος στο άρθρο του «ο Γυάλινος Κόσμος» του Τένεσι Ουίλιαμς αναφέρεται στη διεργασία δημιουργίας νοήματος για τον άνθρωπο μέσα στον κόσμο, δηλαδή τη διεργασία δημιουργίας σχέσης. Ο συγγραφέας αναφέρει ότι ο σκοπός των ενορμήσεων αναστέλλεται όταν στη σχέση μας με τον άλλον  επιτυγχάνεται η μετάβαση από τα πάθη στην επένδυση του συναισθήματος της τρυφερότητας. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, όπως στους ήρωες του Γυάλινου Κόσμου, ακολουθεί η παλινδρόμηση και το κενό, η έλλειψη νοήματος, η πραγματικότητα που δεν αντέχεται και από την οποία οι ήρωες τρέχουν να δραπετεύσουν διαρκώς.

Το βιβλίο  της Κατερίνας Μάτσα «Ταπείνωση και Ντροπή. Γυναίκες Τοξικομανείς» (Αγρα) ξεκίνησε από μια πράξη επίθεσης στο νόημα της ύπαρξης τοξικομανών οροθετικών γυναικών, μια πολιτική πράξη ακραίας βαρβαρότητας: τη διαπόμπευσή τους με υπουργική εντολή την άνοιξη του 2012. Σύμφωνα με τον Δημήτρη Κόκκαλη που το παρουσιάζει, το βιβλίο είναι «μια απόπειρα αντίστασης σε αυτήν ακριβώς τη βαρβαρότητα της κοινωνικής-πολιτικής ζωής μας», μια προσπάθεια ανακατασκευής νοήματος και στάσης ζωής όχι μόνο για αυτές τις γυναίκες, αλλά και για «όλους τους ανθρώπους γιατί εμπεριέχει ανάδειξη αξιών ζωής όπως η αλληλεγγύη, η συμβολοποίηση (λεκτικοποίηση) της δυσφορίας και το μοίρασμά της, η εμπιστοσύνη στις ανθρώπινες δυνατότητες για ενεργητική διαμόρφωση των κοινωνικών όρων ύπαρξής τους».

Τέλος, «Η τέχνη της συντροφικής ζωής, μια συστημική προσέγγιση» (γνώση) της Βιργινίας Ιωαννίδου, που παρουσιάζει η Κάτια Χαραλαμπάκη, είναι «…ένα βιβλίο που ενημερώνει για τους τύπους και τις μορφές της συντροφικής ζωής, τις δυσκολίες, δυσλειτουργίες και κρίσεις της αλλά και για τη θεραπεία  ζεύγους και διαμεσολάβηση». Μέσα από την αξιοποίηση των θεωρητικών γνώσεων και κλινικών παραδειγμάτων, οι θεραπευτές αλλά και το ευρύ κοινό στο οποίο απευθύνεται βοηθούνται να αποδώσουν νόημα στη ζωή και την εξέλιξη της ''πιο στενής ενήλικης σχέσης που λέγεται'' ζευγάρι».

Θεωρούμε ότι η διεργασία αναζήτησης του νοήματος, της πολλαπλότητας και πολυπλοκότητάς του, είναι ιδιαίτερα επίκαιρη σε μια εποχή που η μονοφωνία και η γραμμικότητα απειλεί να κλείσει το άνοιγμα σε νέες αναρωτήσεις τόσο στη θεραπεία όσο και στη ζωή.

Η Συντακτική Επιτροπή

Διαβάστε το επόμενο άρθρο:

ΑΡΘΡΟ 2/ ΤΕΥΧΟΣ 5, Οκτώβριος 2014

Επιβιώνοντας στην ψυχιατρική ως συστημικός θεραπευτής

Paolo Bertrando, Ψυχίατρος και Οικογενειακός Θεραπευτής, Μιλάνο, Ιταλία
Επόμενο >

ΚΑΝΤΕ ΜΙΑ ΔΩΡΕΑ

Υποστηρίξτε την έκδοση του ηλεκτρονικού περιοδικού "Συστημική Σκέψη & Ψυχοθεραπεία" κάνοντας μια δωρεά.Δωρεά