ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το 24ο τεύχος του περιοδικού γεννιέται σε μια περίοδο που πολιτικοί και θρησκευτικοί διχασμοί εκδηλώνονται παγκοσμίως, με τους πολέμους σε Ουκρανία και Γάζα να συνεχίζονται. Οι άνθρωποι στις εμπόλεμες ζώνες όταν δεν πεθαίνουν εκτοπίζονται από τις πατρίδες τους. Αυτοί που με ασφάλεια παρακολουθούν ως θεατές, μέσω της τεχνολογίας, τις θηριωδίες αυτές τραυματίζονται ψυχικά, διχάζονται, βιώνουν και εκδηλώνουν βία, λαϊκισμό, κατακερματίζονται. Στην εποχή μας σημειώνεται παγκοσμίως αύξηση της ψυχοπαθολογίας και οι ανάγκες για αποτελεσματικές παρεμβάσεις μέσα στα ήδη υποχρηματοδοτούμενα εθνικά συστήματα ψυχικής υγείας είναι επιτακτικές. Ωστόσο, η ανάγκη για αναζήτηση μιας γρήγορης λύσης, συχνά οδηγεί σε υπερβολική χρήση διαγνώσεων, κατάχρηση φαρμάκων και νοσοκομειακών εισαγωγών. Σε όλο αυτό το σκηνικό, τα πιο ευάλωτα άτομα είναι τα παιδιά και οι έφηβοι, οι οποίοι παρουσιάζουν ελλείμματα στην ενσυναίσθηση και την ικανότητα για κοντινές και οικείες σχέσεις. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, θα πρέπει να αναγνωριστεί και να ενισχυθεί η οικογένεια ως θεμέλιο της κοινωνίας και, ως εκ τούτου, ως σημαντικό όχημα για τη θεραπεία. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει το «Μανιφέστο» το οποίο συντάχθηκε στο Συνέδριο της Ασίζης.
Προτού, όμως, αναφερθούμε διεξοδικά στα άρθρα του τεύχους, δυστυχώς καλούμαστε να ξεκινήσουμε με ένα γεγονός πένθους. Μέσα στον Μάρτιο έφυγε από τη ζωή ένα μέλος της συστημικής μας κοινότητας, ο ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Νίκος Παρίτσης. Ο Νίκος Μαρκέτος αναφέρεται στη συμβολή του για την εδραίωση της Συστημικής Οικογενειακής Προσέγγισης στη χώρα μας. Μεταξύ πολλών άλλων είχε πλούσιο συγγραφικό έργο και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ε.Ε.Σ.ΣΚΕ.Ψ.Ο. και της EFTA, καθώς και μέλος σε board διεθνών οργανισμών.
Το πρώτο κείμενο του τεύχους είναι «Το Μανιφέστο της Ασίζης», του Maurizio Andolfi and the International Faculty, σε μετάφραση της Βαλέριας Πομίνι. Το «Μανιφέστο» περιέχει τη σύνθεση ιδεών σε σχέση με το τι είναι σημαντικό στη συνεργασία με τις οικογένειες, απόρροια της συνάντησης άνω των χιλίων εγκεκριμμένων οικογενειακών θεραπευτών από περισσότερες από 50 χώρες στην Ασίζη της Ιταλίας, τον Ιούλιο του 2023.
Ακολουθεί το άρθρο «Γάμος και Έρωτας/Αγάπη» των Κατερίνα Θεοδωράκη και Νίκου Βαϊδάκη, το οποίο αποτελείται από δύο τμήματα. Στο 1ο (μακροεπίπεδο) περιγράφεται η δημιουργία, πορεία, εξέλιξη και μετασχηματισμός της οικογένειας και του θεσμού του γάμου στο κοινωνικό επίπεδο, ενώ στο 2ο (μικροεπίπεδο) περιγράφεται η σχέση του ζευγαριού, μέσα από τις έννοιες της αγάπης, του έρωτα, της φιλίας, του πάθους, του δεσμού ζεύγους και πώς αυτές διαμορφώνονται και επηρεάζονται από τις κοινωνικές αλλαγές και εξελίσσονται μέσα στον χρόνο.
Στο επόμενο άρθρο, «Σχετικά με την επιθυμία στο ζευγάρι» της Patrizia Frongia, παρουσιάζεται η ιστορία της επιθυμίας στα ζευγάρια και διατυπώνεται μια σχεσιακή ερμηνεία του φαινομένου βασιζόμενη σε αναστοχασμούς άλλων συγγραφέων και στα αποτελέσματα μιας σειράς ερωτήσεων που χορηγήθηκαν σε ζεύγη κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους. Το ερευνητικό ενδιαφέρον για την επιθυμία και την έκφρασή της προκύπτει, κυρίως, από την κλινική εμπειρία με τα ζευγάρια. Τα ερωτήματα αφορούν κυρίως στην αποκωδικοποίηση της επιθυμίας, στην ιστορία της και στη σχέση της με διάφορες συναισθηματικές πτυχές.
Στο άρθρο «Αντιμετωπίζοντας εμπόδια, αναζητώντας εφόδια: μια ιστορική αναδρομή» της Βαρβάρας Σαλαβού συζητούνται τα νοήματα της κρίσης και οι διεργασίες που μπορεί να συμβάλουν στην αντιμετώπισή της, μέσα από την ανασκόπηση της πορείας ενός σύνθετου θεραπευτικού και εκπαιδευτικού πλαισίου, όπως του Ειδικού Ιατρείου Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας στην Παιδοψυχιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια.
Στη συνέχεια, σε ομιλία με τίτλο Παιδοψυχιατρική «Αξιολόγηση» - Διάγνωση: Τα διλήμματα του ειδικού συστημικού ψυχοθεραπευτή, που πραγματοποιήθηκε στο 13ο Πανελλήνιο συνέδριο ψυχιατρικής παιδιού και εφήβου, η Κατερίνα Θεοδωράκη τοποθετείται μέσα από δύο ρόλους, αυτόν της παιδοψυχιάτρου και αυτόν της συστημικής ψυχοθεραπεύτριας. Θέτει προβληματισμούς σε σχέση με τα αυξανόμενα αιτήματα από γονείς για παιδοψυχιατρική «αξιολόγηση», καθώς και για τον κίνδυνο βιαστικών και πρόωρων διαγνώσεων, με αποτέλεσμα την αποσπασματική αντιμετώπιση και την «ταμπελοποίηση» του παιδιού. Ο παιδοψυχίατρος-συστημικός ψυχοθεραπευτής γνωρίζει ότι το παιδί εκφράζει τη δυσλειτουργία όλης της οικογένειας και οφείλει να δει συνεργατικά και ολιστικά την οικογένεια, ενάντια σε κάθε είδους ταμπέλες που στενεύουν το οπτικό του πεδίο, αλλά και αυτό της οικογένειας.
Στο ίδιο συνέδριο ο Δημήτρης Μαγριπλής και η Παναγιώτα Γεωργόνη, σε ομιλία με τίτλο «Θεραπεία, πλαίσια, θεσμοί, στα πλαίσια αλλεπάλληλων κρίσεων της Ελληνικής κοινωνίας», περιγράφουν τις επιπτώσεις των κρίσεων της Ελληνικής κοινωνίας στην οικογένεια και στις δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων που καλούνται να προσφέρουν θεραπευτικό έργο. Περιγράφουν την εμπειρία λειτουργίας του παιδοψυχιατρικού τμήματος του Κ.Ψ.Υ. Χαλανδρίου – Αγ. Παρασκευής και θέτουν την ανάγκη για αξιοποίηση συνεργειών, δικτύωσης των πλαισίων και ενίσχυσης του θεσμού «του κοινωνικού κράτους».
Ακολουθεί το άρθρο «Ο άνθρωπος μέσα από τα μάτια της αστροφυσικής» του 14χρονου Αντώνη Πέτρου, ο οποίος διερωτάται: «Μπορεί άραγε η αστροφυσική να επηρεάσει τον τρόπο σκέψης μας; Μπορεί να αλλάξει, δηλαδή, τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον άνθρωπο και την ύπαρξη μας;»... και για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα... μας πηγαίνει ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο. Για την ακρίβεια, μας πηγαίνει εκεί ακριβώς που γεννιέται ο χρόνος, σε αυτό το γεγονός, δηλαδή, το οποίο ονομάζουμε Big Bang (Μεγάλη Έκρηξη)!
Συνεχίζοντας με την παρουσίαση του βιβλίου «Σπαράγματα της γλυκείας χώρας… Πένθος: άτομο – κοινωνία – πολιτική» του Μιχάλη Πέτρου, που κάνει η Κάτια Χαραλαμπάκη, διερευνάται η διαδικασία του πένθους και το τραύμα στην Κύπρο, μέσα από έννοιες όπως είναι η ψυχική πραγματικότητα, διυποκειμενικότητα, συμβολοποίηση. Τίθεται επίσης το ζήτημα των αγνοουμένων της Κύπρου, κυρίως ως απόρροια της τουρκικής εισβολής του 1974 και δίνονται εκτενείς περιγραφές της τουρκικής εισβολής. Τέλος, παρουσιάζονται βαθύτερες σκέψεις-αναλύσεις σε σχέση με την πορεία, το παρόν και το μέλλον της κατάστασης στο νησί.
Στην επόμενη παρουσίαση του βιβλίου «Αυτή η τέχνη της Ψυχανάλυσης - Ονειρευόμενοι ανονείρευτα όνειρα και διακοπτόμενους εφιάλτες» του Thomas H. Ogden, σε επιστημονική επιμέλεια του Γρηγόρη Βασλαματζή, που επίσης κάνει η Κάτια Χαραλαμπάκη, έχουμε μια νέα ανάγνωση της θεωρίας των «αντικειμενοτρόπων σχέσεων» και εισάγεται η έννοια μιας «οντολογικής ψυχανάλυσης» σε διάσταση με την «επιστημολογική» ψυχανάλυση. Επίσης, περιγράφεται η ονειροποιητική λειτουργία και το «να μην μπορεί κανείς να ονειρεύεται».
Τέλος, στην παρουσίαση του βιβλίου «Οικογένειες σε κρίση. Οκτώ περιπτώσεις Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας» του Βλάση Τομαρά που κάνει ο Νίκος Μαρκέτος, περιγράφονται οι συστημικές ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις όταν υπάρχει οξύ ψυχιατρικό περιστατικό (και όχι μόνο) μέσα από την παρουσίαση της ιστορίας οκτώ περιπτώσεων που φτάνουν σε οριακό σημείο. Παράλληλα, μας βάζει σε στοχασμό γύρω από τις πρακτικές της κλασικής κλινικής αντιμετώπισης, όπως η ενδονοσοκομειακή νοσηλεία.
Καλή ανάγνωση!
Εκ μέρους της Συντακτικής επιτροπής,
Ευδοκία Ταγκούλη
Παιδοψυχίατρος, Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
