Το τεύχος αυτό του περιοδικού μας μπορεί να θεωρηθεί ότι χωρίζεται σε δύο μέρη.
Το δεύτερο μέρος αναφέρεται σε σημαντική ψυχοθεραπευτική δουλειά που γίνεται στο ΚΑΤ, σε ανθρώπους τραυματισμένους, ασθενείς με βαριές σωματικές κακώσεις, και την πολύπλευρη παρέμβαση σε άτομα και οικογένειες, σε σώμα και ψυχή.
Το άλλο, πρώτο μέρος αποτελεί ένα αφιέρωμα στα 50 χρόνια από την «εξέγερση του Πολυτεχνείου, της 17ης Νοέμβρη 1973», δηλαδή πρόκειται για μια ιστορική αναδρομή σε ατομικά, ομαδικά, κοινωνικά και πολιτικά τραύματα εκείνης της χουντικής περιόδου.
Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, όχι μόνο οι σύγχρονες αναφορές στην ψυχοθεραπευτική δουλειά στο ΚΑΤ, αλλά και οι ιστορικές αναπολήσεις του «Πολυτεχνείου», γίνονται με βιωματικό τρόπο, με προσωπικές αναπολήσεις, συναισθήματα, βιώματα και σημασιοδοτήσεις τους…
Ακόμα κι εγώ, που αναγράφω την εισαγωγή, σκοπεύω να ξεκινήσω με προσωπικές αναμνήσεις και βιώματα.
Τον Νοέμβριο του 1973 είχα μόλις κλείσει τα 13. Μεγάλωνα σε μια πολυκατοικία στους Αμπελοκήπους, Βασιλίσσης Σοφίας 122. Το 1967 -στα 7 μου τότε- βλέπαμε το τανκ να είναι παρκαρισμένο στο παρκάκι μπροστά μας. Πρώτη φορά έβλεπα πραγματικό τανκ. Μέχρι τότε το ήξερα μόνο σαν πλαστικό παιχνίδι. Επιβλητικό μα, κυρίως, τρομακτικό. Θυμάμαι πως το έβλεπα σχεδόν κρυμμένος πίσω από την κουρτίνα. Η φαντασίωση ήταν πως αν κάνω κάτι απρεπές μπορεί και να με κανονιοβολήσει. Στην πολυκατοικία τότε ζούσαν -σε γκαρσονιέρες βέβαια- και δυο φοιτητές της ιατρικής. Ο Νίκος και ο Γιώργος. Ο Νίκος από την Κέρκυρα και ο Γιώργος από την Πάτρα. Σπόρος εγώ αλλά είχαμε γνωριστεί
Ο Νίκος* ήταν το ίνδαλμά μου. Όμορφος, ψηλός, τενίστας, καλός φοιτητής και βαθιά πολιτικοποιημένος. Το ’70 τον έστειλε η χούντα με δυσμενή στράτευση στον στρατό, όπου έκατσε ούτε θυμάμαι πόσα χρόνια.
Το ’73 με βρίσκει, λοιπόν, στην Α’ γυμνασίου. Η μητέρα μου, χωρισμένη, και σε εφηβική ακόμα ψυχική ηλικία πηγαινοερχόταν στο Πολυτεχνείο με την παρέα της. Γύρναγε κλαμένη κάποιες φορές, είτε από δακρυγόνα είτε από την οργή και την απόγνωσή της. Ο παππούς μου άκουγε σταθερά Ντόιτσε Βέλλε και μαζί του κι εγώ.
Ένα συναίσθημα φόβου και τεράστιας αδικίας με κατέκλυζε. «Πώς γίνεται να είσαι φοιτητής, να θέλεις να γίνεις γιατρός, να αλλάξεις τον κόσμο προς το καλύτερο, να παλεύεις για αξίες όπως η ελευθερία, η δημοκρατία , η παιδεία, η αλληλεγγύη και η ισοτιμία και να σε τιμωρούν γι’ αυτό. Όχι απλά να σε τιμωρούν αλλά να θέλουν να σε σκοτώσουν». Μα ποιοι είναι αυτοί; Πώς βρέθηκαν εκεί, να ορίζουν το ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει» σκεφτόμουν με την αφέλεια των 13ων.
«Εδώ Πολυτεχνείο.., ελληνικέ λαέ σκοτώνουν τα παιδιά σου…πως μπορείς να κάθεσαι απαθής!»
Ακούγονταν, λίγες ημέρες μετά, οι σπαρακτικές φωνές των εκφωνητών του σταθμού.
Τώρα, στα 63 πια, δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ κάτι ανάλογο.
Το Πολυτεχνείο είναι ένα υπόδειγμα πολιτικής δράσης, αφύπνισης και διεκδίκησης. Αναρωτιέμαι, απλά, τι είδους δράσεις θα ήταν πια χρειαζούμενες. Τι θα μπορούσε να οδηγήσει σήμερα σε μια κοινωνική αφύπνιση της πλειοψηφίας. Έστω, πώς θα αναδειχθεί στο παρόν η κρίσιμη μάζα για την απαρχή μετασχηματισμού του ευρύτερου συστήματος προς μια ανελικτική-ανωτροπική πορεία.
Αυτό το περιοδικό νομίζω ότι παράγει -θέλοντας και μη- και πολιτική. Όχι με τη στενή έννοια, μα με την έννοια της αφύπνισης που μπορεί να παράξει η γνώση και η κριτική σκέψη. Η ανάλυση και η σύνθεση ιδεών και εννοιών. Σε αυτό το τεύχος κεντρικό ρόλο έχουν οι βιωματικές αναφορές. Οι ιστορίες ανθρώπων και ομάδων μέσα σε πλαίσια δύσκολα, τοξικά, άκαμπτα. Δηλώνει τις προσπάθειες ανθρώπων με ευαισθησίες, όνειρα κι ελπίδες να υπηρετήσουν αξίες σε ένδεια.
Η Κία Θανοπούλου, μέσα από την εποπτική της εργασία και τις παρουσιάσεις των Κυριακής Βαγενά, Βασιλικής Πάνου και Αναστασίας Κασιόλα, αναδεικνύει την προσπάθεια της ομάδας ψυχολόγων του ΓΝΑ ΚΑΤ να αναδείξουν τη σημασία της ολιστικής προσέγγισης και τη δυσκολία εκπαιδευτικής και υποστηρικτικής παρέμβασης, σε ένα πλαίσιο ιατροκεντρικό και εστιασμένο σε επιστημονικές διχοτομήσεις. Αναδεικνύουν, δηλαδή, την προσπάθεια να εμπνεύσουν και να εμφυσήσουν νέες αξίες και οπτικές στην περί ανθρώπου αντίληψη ως βιοψυχοκοινωνικής οντότητας.
Βλέπουμε, έτσι, το τεύχος αυτό να συνδυάζει δύο ενότητες που συνδέονται μεταξύ τους: Το τραύμα (τα τραύματα) και οι προσπάθειες για την επούλωσή τους, για την αποκατάσταση της υγείας και ισορροπίας των ατόμων, των οικογενειών, των κοινωνικών ομάδων.
Τέλος, η παρουσίαση του βιβλίου του Bessel Van Den Kolk με τίτλο «Το Σώμα δεν Ξεχνά», της Κατερίνας Θεοδωράκη και του Κώστα Μπατσαλιά μας εισάγει σε μια πλουραλιστική προσέγγιση του ψυχικού «τραύματος» και νέων εναλλακτικών προτάσεων για την αντιμετώπισή του.
Είναι, ίσως, μια υπερβολικά «πολιτική» εισαγωγή και ένα υπερβολικά πολιτικό περιεχόμενο για περιοδικό ψυχοθεραπείας. Μα, νομίζω, ότι νομιμοποιείται αν αναλογιστούμε τι μέρος της ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας καταλαμβάνει, πια, καθημερινά, ο κοινωνικοπολιτικός προβληματισμός. Ίσως η ψυχοθεραπευτική διαδικασία και, ειδικότερα, η με συστημικό πρίσμα ψυχοθεραπεία, να αποτελέσει έναν παράγοντα πολιτικής αφύπνισης μέσα από την προσωπική και σχεσιακή ενημερότητα και την άρση των ψευδαισθητικών αμυντικών φαντασιώσεων περί του εαυτού, των άλλων και του κόσμου γύρω μας. Γιατί, τελικά, «αυτοί οι άλλοι» είμαστε εμείς…
Εκ μέρους της Συντακτικής Επιτροπής,
Δημήτρης Κόκκαλης
Υ.Γ. Ευχαριστούμε τον Περικλή Αντωνίου για την παραχώρηση των φωτογραφιών που κοσμούν τα περισσότερα άρθρα του τεύχους.
*Σημ: Ο Νίκος ήταν ο μετέπειτα εξαίρετος ψυχίατρος Νίκος Μώρος, που χάθηκε πρόωρα.
