ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Άλλο ένα τεύχος γεννήθηκε, σε συνθήκες πολυεπίπεδης κρίσης. Κρίση προσωπική, οικογενειακή, τοπική, κοινωνική, πλανητική. Αν και ο covid-19 προβάλλεται, ως το αίτιο, αν δούμε πιο σφαιρικά την ανθρώπινη κατάσταση μέσα στον κόσμο, αυτός θα ήταν μάλλον αφορμή παρά αίτιο. Μια και η κρίση προϋπήρχε και θα εξακολουθήσει να υπάρχει και μετά την όποια «νίκη» του ανθρώπου απέναντι στον ιό. Απλώς, αυτή η βιολογική αφορμή μας αναγκάζει να αυξήσουμε τη συνειδητότητά μας ως προς το θέμα της επιβίωσης του ανθρώπινου είδους, σε έναν πλανήτη με τον οποίο είμαστε σε αντιπαράθεση, αντί για συνεργασία, και σε μια κοινωνία όπου βασικές ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες δοκιμάζονται σκληρά, και σε αρκετές περιπτώσεις καταλύονται βάναυσα.
Είναι ένα τεύχος που αναδεικνύει, με ποικίλους και πολυεπίπεδους τρόπους, ζητήματα δεδομένων ή και διαφαινομένων απωλειών. Απωλειών πραγματικών και συμβολικών. Μιλάει για ανάγκη πρόληψης, αλλά και για τρόπους αντιμετώπισης και διδαχής από αυτές.
Το τεύχος είναι αφιερωμένο στην απώλεια ενός δασκάλου και στυλοβάτη της συστημικής σκέψης και ψυχοθεραπείας. Μια απώλεια για όλη την κοινότητα των «συστημικών». Αυτή του Mony Elkaim.
Γράφουν γι’ αυτόν ο Jacques Pluymakers , η Κάτια Χαραλαμπάκη και η Θεοδ ώρα Σκαλή . Άνθρωποι και οι τρεις που τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του μέσα από διαφορετικούς ρόλους. Γράφουν για τα βιώματά τους μαζί του, αλλά και τις ιδέες και αρχές που προώθησε ο Εlkaim. Μας ξαναθυμίζουν βασικές αρχές της συστημικής οπτικής του κόσμου. Μας μεταφέρουν στη δεκαετία του 1970 και 1980 και στην πρωτοποριακή, τότε, οπτική για την ανάπτυξη των δομών της ψυχικής υγείας και την εφαρμογή της οικογενειακής θεραπείας στην κοινότητα. Για την έντονη πολιτική δραστηριοποίηση και την έκρηξη δημιουργικότητας, μέσα από τη συναλλαγή και ανταλλαγή ιδεών. Αλλά και βασικές έννοιες που ανέπτυξε ο Elkaim, όπως αυτή της «Συνήχησης» ή του «Αμοιβαίου Διπλού Δεσμού» στα ζευγάρια, και την πληθωρική παρουσία του ως ένας «άλλος-καλός-πατέρας».
Οι Νίκος Καλδιριμιτζιάν και Ρένος Παπαδόπουλος έχουν αρκετές συνάφειες-συνηχήσεις στα άρθρα τους. Ο μεν Νίκος Καλδιριμιτζιάν, με τίτλο «Διερεύνηση του ψυχικού τραύματος, της ανθεκτικότητας και της ανάπτυξης μετά τον σεισμό (της Σάμου)» αναφέρεται στην «κρίση μέσα στην κρίση», όταν η Σάμος δοκιμάστηκε από τον μεγάλο σεισμό τον Οκτώβριο του 2020. Αναδεικνύει επιπτώσεις αλλά και δυνατότητες αντοχής και ανάκαμψης, καθώς και τις προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο. Ο δε Ρένος Παπαδόπουλος , με τίτλο «Η προσέγγιση της Συνεργικής Θεραπευτικής Πολυπλοκότητας στην Ακούσια Αποικεσία», επιχειρεί, αφ’ ενός να ανασηματοδοτήσει έννοιες συνδεδεμένες με την διαδικασία της αποικεσίας-προσφυγιάς, και αφ’ ετέρου να δει το φαινόμενο μέσα από μια πιο ολιστική και συνθετική ματιά που εμπεριέχει και την ανθεκτικόπτητα και την ευκαιρία για ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων.
Η Κία Θανοπούλου παίρνει τη σκυτάλη και στο άρθρο της με τίτλο: «Χαρτογραφώντας την έννοια του δεσμού και της απώλειας στην εποχή της νόσου του κορωνοϊού - covid-19», καταγράφει, από τον ρόλο του ψυχοθεραπευτή και του εκπαιδευτή, με βιωματική αμεσότητα, πτυχές της επίπτωσης, τόσο στην εκπαίδευση, όσο και στην ψυχοθεραπεία, αλλά και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε μέσα από αυτούς τους ρόλους.
Η εκπαιδευτικός Καλλιόπη Οικονόμου θέτει άλλο ένα καυτό θέμα της εποχής: «Η εκπαίδευση την εποχή της μετανεωτερικότητας ή του εφήμερου» . Το ζήτημα της Παιδείας, δηλαδή. Ακανθώδες, θεμελιώδες και ίσως η «αρχή για τη λύση», για το προχώρημα, για την ανεύρεση του «μετά» την κρίση. Μιλάει για αστοχίες και προτείνει κατευθύνσεις.
Στη συνέχεια, και με αφορμή τη διαδικτυακή διημερίδα που διοργανώθηκε από τη ΣΕΒΕ και την ΕΘΟΣ με τίτλο: «Κλιματική αλλαγή και Πανδημία: Η συστημική συνεργατική πράξη στην ανθρωπόκαινο εποχή», η Κάτια Χαραλαμπάκη παραθέτει τον διάλογο που διαμείφθηκε στη διάρκεια του βιωματικού σεμιναρίου της με θέμα «Το Ανήκειν» . Διάλογος με πολλές αναφορές στο κοινωνικό-πολιτικό υπόβαθρο της κρίσης και αναρωτήσεις για την προσωπική και θεραπευτική στάση των θεραπευτών στα νέα δεδομένα.
Στη βιβλιοπαρουσίαση του τεύχους, η Θεοδώρα Σκαλή παρουσιάζει το βιβλίο του Φραντς Κάφκα «Γράμμα στον πατέρα» και με αφορμή αυτό στοχάζεται για τον ρόλο του πατέρα, την «αποτυχία» στη σχέση με την «κάτω γενιά» αλλά και τη συγγραφή, ως απόπειρα επανορθωτικής εμπειρίας-αποκατάστασης της συνοχής του εαυτού. Και, βέβαια, στη συνέχεια συνδέει την εμπειρία της με τον Μ ony Elkaim σε ρόλο επόπτη, ως μια εμπειρία αποκάλυψης ενός «άλλου-καλού- πατέρα».
Είναι, λοιπόν, ένα τεύχος φορτισμένο με δύσκολα βιώματα και συναισθήματα. Σαν να είναι αδύνατο πια να κρατηθεί ένας ρόλος ειδικού ψυχικής υγείας αποστασιοποιημένου από την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Αυτή εισβάλλει στους θεραπευτικούς χώρους με ποικίλους, και κάποιες φορές πολύ βίαιους τρόπους. Καλούμαστε, πολύ συχνά, να πάρουμε θέση. Και αυτό είναι ένας γρίφος κάποιες φορές. Να πάρουμε θέση, διατηρώντας την ακεραιότητα του θεραπευτικού πλαισίου και τη θεραπευτική συμμαχία.
Οι συγγραφείς αυτού του τεύχους φαίνεται να το έχουν βιώσει και να προσπαθούν να προτείνουν τρόπους διαχείρισης και θεραπευτικής στάσης. Είναι πολλά τα νέα ζητούμενα. Νομίζω πως βασικές αρχές που θεμελιώθηκαν από δασκάλους όπως ο Mony Elkaim και εμπεριέχουν την αξιοποίηση της κοινότητας-συλλογικότητας-δημιουργικής συναδελφικής δικτύωσης, μπορεί να αποτελέσουν μια πυξίδα ζωής.
Το πώς θα αντισταθούμε στη δυσοίωνη τρομακτική προοπτική της απώλειας του ελέγχου της προσωπικής μας ζωής, το πώς θα διατηρήσουμε την ανοιχτότητα της κριτικής σκέψης προς κάθε κυρίαρχη αφήγηση, μια και δεν βλέπουμε πολλές να θριαμβεύουν (βλέπε και επιτροπή εμπειρογνωμόνων) και πώς θα βοηθήσουμε στην ανάπτυξη μιας ολιστικής-οικολογικής οπτικής του «ανθρώπου στον κόσμο», διατρέχει, σήμερα, με ακόμα μεγαλύτερη αγωνία, την πλειονότητα των θεραπευτικών και εκπαιδευτικών μας πλαισίων.
Αυτή η αγωνία μας καλεί, από τη μια να ανασκευάσουμε τις όποιες «αποτυχημένες» προσωπικές εμπειρίες «σχετίζεσθαι», με τον κάθε είδους «πατέρα», και από την άλλη να λειτουργήσουμε ως «νοηματοδότες πατέρες» στον θεραπευτικό-εκπαιδευτικό μας ρόλο.
Καθόλου εύκολη δουλειά.
Καλή ανάγνωση!
Εκ μέρους της Συντακτικής Επιτροπής
Δημήτρης Κόκκαλης