Τα όνειρα του κορωνοϊού και το ημερολόγιο της καραντίνας: χαρτογραφώντας ατομικούς και συλλογικούς φόβους
Ελευθερία Αλαβάνου, δημοσιογράφος Αλεξάνδρα Ντονόφριο, ανθρωπολόγος Δάφνη Σκαλιώνη, δημοσιογράφος Κάτια Χαραλαμπάκη, ψυχίατρος-συστημική ψυχοθεραπεύτρια
Περίληψη : Το 2020 ήταν μια χρονιά που οι περισσότεροι ζήσαμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση: την επέλαση του κορωνοϊού και την καραντίνα. Στη διάρκεια του lockdown το ίντερνετ αποδείχτηκε σωτήριο για την επικοινωνία με συγγενείς, φίλους, οικεία πρόσωπα. Το ίντερνετ «γέννησε» και τα δύο πρότζεκτ που θα διαβάσετε παρακάτω.
Το πρώτο είχε διάρκεια 10 μέρες και ήταν ένα παιχνίδι ερωταπαντήσεων με ανθρώπους που ήταν κλεισμένοι στο σπίτι τους. Την επιμέλεια είχε η Ελευθερία Αλαβάνου (δημοσιογράφος) που ανά δύο ημέρες έστελνε ένα ερώτημα σε φίλους και γνωστούς που δέχτηκαν να λάβουν μέρος, μετά από κάλεσμα στο facebook*. Στη διάρκεια των 10 ημερών καταγράφηκαν και οι τίτλοι των εφημερίδων (δηλαδή ο δημόσιος λόγος), έτσι ώστε να γίνει αντιπαραβολή με τις προσωπικές απαντήσεις των συμμετεχόντων.
Το δεύτερο πρότζεκτ είναι της Αλεξάνδρας Ντονόφριο (ανθρωπολόγου) και της Δάφνης Σκαλιώνη (δημοσιογράφου), δηλαδή της ελληνικής ομάδας του Draumar** (που στα ισλανδικά σημαίνει «όνειρα», όμως είναι και ένας σύνδεσμος που γεφυρώνει τις λέξεις dream και trauma). Πρόκειται για ένα ακόμα διαδικτυακό πρότζεκτ, στο οποίο έγινε συλλογή ονείρων τις μέρες της καραντίνας και αργότερα, έτσι ώστε «να επεξεργαστούμε αυτόν τον μαύρο δεινόσαυρο που μπήκε στο σαλόνι μας και κινδυνεύει να μας λιώσει», όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι Σκαλιώνη και Ντονόφριο. Τα δύο πρότζεκτ ήταν αυτόνομα και συνενώθηκαν σε αυτό το άρθρο για να παρουσιάσουν και τα αναγνωρίσιμα συναισθήματα που κανείς μπορεί να καταγράψει, απαντώντας σε συγκεκριμένες ερωτήσεις (Ημερολόγιο Κορωνοϊού) και τα πιο απόκρυφα, που εμφανίζονται στα όνειρα (Draumar).
Ο πρόλογος «Aufgabe auf der Akropolis» έχει γραφεί από την ψυχίατρο-συστημική ψυχοθεραπεύτρια Κάτια Χαραλαμπάκη.
Ι. « AUFGABE AUF DER AKROPOLIS »: Η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΑΥΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝ ΜΕΣΩ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ
Πώς είδε ο κόσμος τον κορωνοϊό, πώς τον περιέγραψε, πώς τον ονειρεύτηκε; «Σαν μια μεγάλη σαύρα», «μια φτερωτή κατσαρίδα», «ληστής έτοιμος να τρυπώσει παντού», «τέρας γλοιώδες και αηδιαστικόν»…
Κι όμως είναι η πρώτη φάση του κορωνοϊού: Υπάρχει ακόμα άγνοια. Οι περιγραφές είναι πηγαίες και αυθεντικές, βαθιά βιωματικές, ακουμπάνε στο ασυνείδητο… «Την παλεύω κάνοντας πράγματα που δεν έχω ξανακάνει»… Τα κύρια χαρακτηριστικά είναι: Φόβος απώλειας, φόβος μοναξιάς. Απομόνωση. Τα οικεία άτομα γίνονται ξένα. Αποδιάρθρωση. Άγνωστο και ανεξέλεγκτο περιβάλλον. Φόβος θανάτου…
Ο θρήνος του Αχιλλέα
** ** Η πανδημία, και κυρίως η πιθανότητα να γίνουμε θύματά της, αλλοιώνει τις ενδοοικογενειακές σχέσεις, σε μεγάλο βαθμό με βουβό τρόπο. Ο έφηβος εγγονός, συνειδητά ή ασυνείδητα, εχθρεύεται τον παππού του, γιατί η προστασία του επιβάλλει την κατάργηση ελευθεριών που απολάμβανε. Η γιαγιά, συνειδητά ή ασυνείδητα, οργίζεται με την εγγονή της, γιατί η ανεμελιά της μπορεί να προκαλέσει τον χαμό της. Το συνεχές αίσθημα ενοχής («μήπως το γεγονός ότι έφαγα κρυφά με τους τάδε στο τάδε σουβλατζίδικο είναι βαριά απειλή για τους γονείς μου;») απλώνεται με υπερπολλαπλάσιες ταχύτητες από τη διάδοση του ίδιου του ιού.
Ο κορωνοϊός, όμως, είναι ακόμα πιο τοξικός: περνά τα όρια των ψυχικών προβλημάτων και δηλητηριάζει και τον χώρο της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Το να συντρέξεις, φυσικά και ηθικά, τον πάσχοντα και θνήσκοντα, να συμβάλεις, αν γίνεται, στην αποτροπή του κακού, είναι βασικό στοιχείο του ευρωπαϊκού και άλλων πολιτισμών. «Ό μεν μάλα τηλόθι πάτρης έφθιτ’, εμείο δείδεν αρής αλκτήρα γενέσθαι» - «εκείνος μακριά από τη γή μας χάθηκε χωρίς να τον συντρέξω» (Ιλιάδα, Σ 99-100). Έτσι ουρλιάζει ο Αχιλλέας, μόλις μαθαίνει τον θάνατο του αγαπημένου του Πάτροκλου, χτυπιέται κάτω, ρίχνει τις στάχτες του τζακιού στο σώμα του, τραβάει και βγάζει τα μαλλιά του – έτσι που η μάνα του Θέτις επιστρατεύει όλες τις Νηρηίδες για να του συμπαρασταθούν.
Η μοναξιά του βαριά πάσχοντα από κορωνοϊό (ακόμα και με τους νοσηλευτές δεν μπορεί να έχει επαφή, όπως είναι αποκλεισμένοι στις διαστημικές στολές τους) δεν είναι βαριά μόνο για κάθε σημερινό Πάτροκλο. Είναι βαριά και με μακροχρόνιες, ίσως, συνέπειες και για κάθε σημερινό Αχιλλέα. Είτε προς την κατεύθυνση της αυτομαστίγωσης και της ενοχής είτε στην κατεύθυνση της αναισθησίας και της ακραίας ιδιοτέλειας.
Η σύγκρουση σε επίπεδο κοινωνίας, σε όλες σχεδόν τις ανεπτυγμένες χώρες, ανάμεσα στους υπερασπιστές των μέτρων προστασίας και τους αρνητές της μάσκας και των περιορισμών -με τα πανό τους, τα συνθήματα, τις διαδηλώσεις τους, τις καταλήψεις σχολείων- που εκδηλώνεται με εντυπωσιακό τρόπο, είναι μια υπερμεγέθυνση, σε συνολικό κοινωνικό επίπεδο, των διαδικασιών που ζυμώνονται, συνήθως με υπόγειο τρόπο, στην οικογένεια.
Να υπογραμμίσω, εδώ, ότι και η χρήση της μάσκας (απόλυτα υποχρεωτικής στις παρούσες συνθήκες) δεν είναι χωρίς ψυχολογικές επιπτώσεις. Δεν έχουμε πια συνολική εικόνα του προσώπου του άλλου. Είναι πια σαν θραύσμα της κεφαλής ενός θρυμματισμένου αρχαίου αγάλματος, που προσπαθούμε να μαντεύσουμε πώς θα ήταν το σύνολο.
Το χαμόγελο της Τζοκόντα
Καλά, έχει τόσο σημασία η μύτη και το στόμα; Έχει. Η Αναγέννηση έχει υπάρξει μια από τις μεγάλες εκρήξεις ανθρωπισμού, απελευθέρωσης από παλιά πολύχρονα δεσμά, πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες της εποχής, αν όχι «ο κορυφαίος», είναι ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του, αν όχι το πιο προωθημένο, τουλάχιστον το πιο δημοφιλές στην Ελλάδα, είναι η Μόνα Λίζα. Ένα από τα μαγευτικότερα στοιχεία αυτού του πίνακα, αν όχι το πιο μαγικό, είναι αυτό που αποτελεί το στοιχείο που συνοδεύει πάντα κάθε αφήγηση της μεγάλης αυτής δημιουργίας: «Είδα το Χαμόγελο της Τζοκόντα». Την αινιγματική και πολυσήμαντη έκφραση, δηλαδή, του προσώπου της. Αυτό το κομμάτι, δηλαδή, ανάμεσα στη μύτη και τη σιαγόνα, που κρύβει η μάσκα.
Αυτό το χαμόγελο στερούμαστε πια ως συγγενείς, φίλοι, συνάδελφοι, συμπατριώτες…
Χρησιμοποιώ τη μάσκα ως παραστατικό στοιχείο του σεισμού που προκαλεί ο κορωνοϊός στις ενδοοικογενειακές σχέσεις. Ας γυρίσουμε στην περίοδο πριν τον covid–19. Μια οικογένεια έχει επισκεφθεί τον θεραπευτή, Αυτός, ανάμεσα στα άλλα, τους ζητάει να ζωγραφίσουν το καθένα την οικογένεια (θυμάμαι τον δάσκαλο Γιώργο Βασιλείου τώρα). Το δεκάχρονο παιδάκι παριστά τον πατέρα και τη μητέρα ως κακοποιούς, με κρυμμένο το πρόσωπο από μια μάσκα. Τι θα σκεφτεί ο ψυχοθεραπευτής για τον συναισθηματικό κόσμο του παιδιού; Τρόμος απέναντι στους γονείς; Εχθρότητα και μίσος; Αίσθηση κακοποίησης; Αποξένωση; Μοναχικότητα; Αδιέξοδο; Επιθετικότητα;
Τα κανάλια επικοινωνίας (όχι μόνο τα ψυχικά αλλά και τα φυσικά) έχουν πια μερική ή ολική φραγή. Το Zoom και Skype προσφέρουν ένα είδος επικοινωνίας (οι παππούδες και γιαγιάδες γίνονται σπεσιαλίστες στην ηλεκτρονική επικοινωνία), αλλά δεν μπορούν να έχουν τη δύναμη ενός χαδιού ή ενός εγκάρδιου φιλιού. Το σύστημα δεν έχει απλώς εντροπία. Έχει τάση προς διάλυση.
Έχει σημασία να τονίσουμε ότι ανάλογου τύπου συμπτώματα εμφανίστηκαν και μετά από την οικονομική κρίση, ειδικά στην Ελλάδα, όπου ήταν έντονη και μακρόχρονη. Δεν πήραμε ανάσα και ήρθε η επόμενη πλημμυρίδα. Με πιο βαριές, ίσως, συνέπειες.
Κατά τη γνώμη μου, αυτό που κύρια αμφισβητείται είναι αυτό που εγώ αποκαλώ «ανήκειν». Όχι με την έννοια της ιδιοκτησίας, αλλά με την έννοια της συμμετοχής στην οικογενειακή και κοινωνική συλλογικότητα, της αλληλεγγύης, της ενσυναίσθησης. Το τοπίο που θα επιθυμούσαμε να είναι πράσινο και γεμάτο ζωή, θυμίζει όλο πιο πολύ ξεραμένο χωράφι γεμάτο από ξεριζωμένα φυτά.
Ανήκω; Δεν ανήκω; Αν ανήκω πού ανήκω; Ποιο είναι το «ανήκειν» στη ζωή μου και στη ζωή των αγαπημένων μου ή απλώς των γνωστών μου; Αυτά τα ερωτήματα γίνονται κυρίαρχα στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια.
Ακριβώς αυτή η πρωτόγνωρη για μας στην Ελλάδα σημερινή κατάσταση, έχει φέρει και πρωτόγονες εικόνες για τις σχέσεις των ανθρώπων. Όλοι είμαστε «κάποιος άλλος», άγνωστος στους άλλους και στον εαυτό μας. Κι ένα μεγάλο σώμα, μοιάζει να βγαίνει από τα κατάβαθα ενός ωκεανού, να αναδύεται και να καταδύεται, να σαλεύει και να τρέμει, να καταρρέει και να βρυχάται, σαν ένα κήτος που η αποσύνθεση του κοινωνικού και θεσμικού πλαισίου έφερε στην επιφάνεια.
«Αν έβγαινα σήμερα από το σπίτι, θα έκανα μια μεγάλη βόλτα με τα πόδια μέσα στην πόλη μου, ακούγοντας σε τυχαία αναπαραγωγή τα τραγούδια που αγαπάω. Θα χαμογελούσα χαλαρά, θα καθόμουν στο παγκάκι, θα σήκωνα τα μανίκια να με κάψει ο ήλιος, θα μίλαγα με αυτούς τους γύρω μου που επιτέλους έχουν σάρκα...».απαντά κάποια/ος σε μια ερώτηση. «Εμφανίζεται ένας άνθρωπος από τη μάντρα αυτοκινήτων και με βοηθάει, μου φέρνει τον σκύλο και προσπαθεί να μου εξηγήσει πώς θα φτάσω από κει στα Πετράλωνα. Νιώθω ευτυχία και ευγνωμοσύνη που εμφανίστηκε αυτός ο άνθρωπος μπροστά μου. Κάπως ξαναβρίσκω τον έλεγχο και τη δύναμή μου. Και συνεχίζουμε το δρόμο μας…», λέει κάποια/ος στο όνειρο που είδε.
Ας μην είμαι, λοιπόν, μόνο αρνητική σε σχέση με όσα εισπράττω, ως θεραπεύτρια, αλλά και προσωπικά. Υπάρχουν και οι αντίστροφες αφηγήσεις από θεραπευόμενες/ους μας, αλλά και από τις δικές μας εμπειρίες: Είναι η έννοια της «ελπίδας» που υπάρχει σε όλες σχεδόν τις απαντήσεις - όνειρα.
Και είναι αυτές οι θετικές εξαιρέσεις που μας παρηγορούν, μας ευφραίνουν και μας κάνουν να ονειρευτούμε, να ελπίσουμε και να προσπαθήσουμε να συμβάλουμε (ως ψυχοθεραπευτές αλλά και ως άνθρωποι) στο να αναδυθεί στη ζωή μας ένα καλύτερο «ανήκειν» σε ένα συγγενικό, φιλικό, συναδελφικό, κοινωνικό, πολιτικό. Ειδικά εμείς, οι συστημικοί θεραπεύτριες/τες, που βλέπουμε το άτομο μέσα στο σύνολο, έχουμε να παίξουμε, εδώ, έναν σοβαρό ρόλο.
Η καραντίνα, η κοινωνική απόσταση, η μάσκα, δημιουργούν κοινωνική απόσταση. Όχι κατ’ ανάγκην, ούτε μοιραία. Μπορούν να αντιστραφούν οι επιπτώσεις τους. Ας θυμηθούμε την κινηματογραφική ταινία V for Vendetta. Σε μια ακραία δυστοπική κοινωνία, τελικά δεκάδες χιλιάδες πολιτών με μάσκες βγαίνουν στον δρόμο για να οριστικοποιήσουν την κατάρρευση μιας εγκληματικής, αυταρχικής, ολοκληρωτικής ηγεσίας και να πανηγυρίσουν την ήττα της και τη δική τους νίκη.
Την ώρα που γράφω αυτό το σχόλιο, παίρνω ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από τη συνάδελφο παιδοψυχίατρο Κατερίνα Θεοδωράκη. Μου γράφει: «Χθες βλέπαμε μια πενταμελή οικογένεια με μάσκες και οι 7, και έπιασα τον εαυτό μου να διαβάζω τα μάτια πολύ πιο επισταμένα απ ό,τι συνήθως, βέβαια αναγκαστικά! Που ξέρεις; Μπορεί και να αποκτήσομε νέες δεξιότητες! Μετά σχεδόν ξέχασα πως φορούσαμε μάσκες...».
Η Ακρόπολη πάντα με πληγώνει
Σε σχέση με τις ερωτοαπαντήσεις και τα όνειρα που δημοσιεύουμε, κάποιος μπορεί να παρατηρήσει: Μα δεν είναι αυτό ένα επιστημονικό άρθρο. Σαν χρονογράφημα μοιάζει. Τέτοια κείμενα βρίσκει κανείς σήμερα στα λαϊκά περιοδικά. Είναι έτσι;
Δύο χρόνια πριν την εξορία του στο Λονδίνο, τρία χρόνια πριν τον θάνατό του, ο Σίγκμουντ Φρόιντ στέλνει δημοσίως τις ευχές του, για τα 70 χρόνια του, στον φίλο του Γάλλο συγγραφέα Romain Rolland. H επιστολή ξεκινά από την εμπειρία που είχε ο Φρόιντ το 1904, όταν μαζί με τον δέκα χρόνια μικρότερο αδελφό του επισκέφθηκαν την Ακρόπολη. Αναφέρεται στο σοκ αυτής επίσκεψης, καθώς δεν πίστευε ότι ο φαντασμαγορικός στις περιγραφές Παρθενώνας είναι και σήμερα μια πραγματικότητα. «… και τώρα δεν θα αναρωτιέσαι γιατί η ανάμνηση αυτού του περιστατικού στην Ακρόπολη θα με αναστάτωνε τόσο συχνά...» Εκκινώντας από αυτή την αποξένωσή του από την πραγματικότητα, ο Φρόιντ αναφέρεται δημοσίως στις εσωτερικές του διεργασίες, στην αποπροσωποποίηση, στην τάση ανταγωνισμού και υπεροχής (το δικό του οιδιπόδειο) απέναντι στον πατέρα του, στα ναρκισσιστικά του στοιχεία, στον ανταγωνισμό του με τον Μωυσή.
Η «Unglaube auf der Akropolis » (Δυσπιστία απέναντι στην Ακρόπολη) μοιάζει με ψυχαναλυτική συνεδρία. Υπάρχει ο αναλυτής, ένα alter ego του Φρόιντ, και ο θεραπευόμενος με την αφήγησή του, ο ίδιος ο Φρόιντ. Ένα ευαίσθητο κείμενο γραμμένο τα τελευταία χρόνια του, όταν έχει αίσθηση της ηλικίας του, των οικογενειακών δυσκολιών λόγω του ναζισμού, ίσως ακόμα και του επικείμενου θανάτου του. Και είναι μια ώριμη παρακαταθήκη για την (παράλληλα με την ψυχοθεραπεία) αυτοθεραπεία.
Αυτό ακριβώς το σοβαρό θέμα της αυτοθεραπείας είναι που θέτουν οι ερωταπαντήσεις και τα όνειρα, τις πρώτες μέρες του κορωνοϊού. Στην πρώτη φάση της πανδημίας, όταν όλοι βρισκόμαστε σε άγνωστο έδαφος, έχουμε χάσει τον προσανατολισμό μας και είμαστε σαν μαστουρωμένοι, όταν τα κανάλια επικοινωνίας διαρρηγνύονται και οικοδομείται μια κουλτούρα καραντίνας και απομόνωσης, αυτές οι δύο πρωτοβουλίες (και φυσικά πολλές άλλες που τις δεν περισσότερες γνωρίζουμε) αντιστέκονται, δημιουργούν, οικοδομούν νέα κανάλια επικοινωνίας, αναζητούν ένα άλλο σύστημα που στηρίζεται στην ειλικρίνεια, στην εξομολόγηση, στη συντροφικότητα, στην άφοβη επικοινωνία. Δεν είναι εύκολο, ακόμα και πίσω από ένα ψευδώνυμο, να απαντάς δημοσίως σε ερωτήματα του τύπου «πόσο φοβάσαι;» ή να αφηγείσαι χωρίς συγκαλύψεις τα όνειρά σου.
Σε μας, τους συστημικούς θεραπευτές, στόχος μας είναι πώς θα μπορέσει ο θεραπευόμενος να λειτουργήσει φυσιολογικά μέσα στο οικογενειακό ή εργασιακό ή φιλικό σύστημα, επιχειρώντας να επιφέρουμε ορισμένες πραγματοποιήσιμες μετατροπές σε αυτό. Τώρα, μετά από δύο απανωτές βαθιές κρίσεις -άγρια μνημόνια και πανδημία- ο στόχος μας διευρύνεται, απαιτεί τολμηρές και βαθιές αλλαγές και ριζοσπαστικές εναλλακτικές λύσεις.
Ας μη σνομπάρουμε, λοιπόν, αυτά τα πρωτοβουλιακά και ερασιτεχνικά εγχειρήματα συστημικής αυτοθεραπείας. Ας μην τα αντιμετωπίζουμε ανταγωνιστικά προς τη δική μας θεραπευτική δυνατότητα. Ας μην παριστάνουμε τους παντογνώστες. Ας μη φοβόμαστε τον εκτροχιασμό τους. Ας τα δούμε, όχι ως συμπληρωματικά, αλλά ως παράλληλα με τη δουλειά του θεραπευτή. Ας τα εμψυχώσουμε. Ας τα αναδείξουμε, όσο μας είναι δυνατόν. Και, κυρίως, ας συζητήσουμε σε βάθος το θέμα της ομαδικής (συστημικής) αυτοθεραπείας, που μέχρι τώρα σχεδόν αγνοούνταν πλήρως, και ας επεξεργασθούμε μια σειρά από προτάσεις και προβληματισμούς για την άνθισή της.
Κι αν σε αυτή τη συζήτηση πολλά μπορούμε να πάρουμε από το παράδειγμα του Φρόιντ, μια ιδέα είναι να πάρουμε μια πρωτοβουλία ως περιοδικό ή ως ΕΕΣΚΕΨΟ για μια δημόσια συζήτηση με εκπροσώπους της συστημικής, της ψυχαναλυτικής και της γνωσιακής σχολής, που θα γίνει βέβαια διαδικτυακά, για ανταλλαγή απόψεων, προβληματισμού και προτάσεων για τα νέα ζητήματα που έχει θέσει η επικίνδυνη πανδημία, που ακολουθεί ως σιδηροδρομικό βαγόνι μια άγρια, για την Ελλάδα τουλάχιστον, κοινωνικοοικονομική κρίση.
I I . ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ
** ** _Οι συμμετέχοντες στο 10ήμερο ημερολόγιο του κορωνοϊού απαντούσαν σε μία ερώτηση ανά δύο ημέρες, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις που κάποιοι συμμετέχοντες καθυστέρησαν και έστειλαν την απάντησή τους με μια μικρή αργοπορία. Επειδή το πρότζεκτ είχε μεγάλη έκταση, αναγκαστήκαμε να αφαιρέσουμε απαντήσεις ή να περικόψουμε κάποια απάντηση, ελπίζοντας ότι δεν έχει αλλοιωθεί το νόημά της. _
Κυριακή 15 Μαρτίου ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ
Καθημερινή :
Τέσσερις οι νεκροί από τον κορωνοϊό στην Ελλάδα Ένα άτομο ανά 10 τ.μ. στα σούπερ μάρκετ - Αναλυτικά όλα τα μέτρα πρόληψης
** Lifo** : Τέταρτος νεκρός από κορωνοϊό στην Ελλάδα - Νοσηλευόταν στο ΑΧΕΠΑ
**ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ** Ερώτηση 1 - Έστω ότι ο κορωνοϊός είναι ένα τερατάκι. Πώς μοιάζει (περιγράψτε το); **Απαντήσεις: Μαρία Κ **
Είναι μία ακανόνιστου σχήματος, μαλακή, ημιδιαφανής μάζα με πολλά κεφάλια (δεν έχουν μάτια, στόμα ή αυτιά) πάνω στα οποία στηρίζονται κορώνες. Από κάθε κεφάλι βγαίνουν δύο μικρά χέρια.
**Chryssa K ** Το τερατάκι του κορωνοϊού εμφανισιακά δεν είναι και τόσο αποκρουστικό, τουλάχιστον όχι όσο η φήμη του. Θα έλεγα ότι μοιάζει με μια μικρή, στρογγυλή, φουτουριστική χριστουγεννιάτικη μπάλα, της οποίας όλη η επιφάνεια είναι καλυμμένη με μικρές ανάγλυφες κεραίες, που στο τελείωμά τους έχουν βολβούς ματιών. Κυκλοφορεί κατά ομάδες, και σε διαφορετικά χρώματα, όπως οι ομάδες ποδοσφαίρου, αλλά αυτό είναι καθαρά εικαστικό και δεν επιβεβαιώνεται. Παρότι έχει ένα κάρο μάτια το ίδιο, καταφέρνει να μην είναι ορατό με γυμνό μάτι. Κι αυτό το κάνει ακόμη πιο μυστήριο. Όχι ότι δεν είναι αρκετά μυστήριο και τρομακτικό από μόνο του.
**Δημήτριος Μ. ** Λοιπόν, το φαντάζομαι ωσάν ένα πράσινο ημιστρουμπουλό «τερατάκι» με γουρλωτά μάτια, το οποίο έφτασε στον πλανήτη με καλές προθέσεις Η συναναστροφή μαζί του, σε πρώτη φάση, μας προκαλεί μια κάποια αναστάτωση, όμως σε βάθος χρόνου θα διαπιστώσουμε ότι η αλληλεπίδραση μαζί του για όσο θα χρειαστεί να μείνει, έχει να μας διδάξει πολλά.
**Ελένη Π. ** Κορωνοϊός. Ένα μικρό τερατάκι… Ένα πλασματάκι καφέ, στρογγυλό, ολοστρόγγυλο, σαν την πανσέληνο του Αυγούστου! Μοιάζει με μικρό αχινό! Έχει γύρω του, σε όλο το σώμα του αγκαθάκια! Πολλά! Γι’ αυτό και τα υπόλοιπα πλάσματα είναι δύσκολο να το πλησιάσουν. Είναι, λοιπόν, ένα πλάσμα καταδικασμένο σε μοναξιά και απομόνωση. Τα αγκαθάκια αυτά χρησιμεύουν σε πολλά πράγματα στο τερατάκι αυτό! Είναι όλα του τα αισθητήρια όργανα! Με αυτά οσφραίνεται και παίρνει την τροφή του. Αυτά το βοηθούν να κινηθεί, ρολάροντας! Και μέσω αυτών αναπαράγεται, εξακοντίζοντας το αρσενικό, σαν γενναίος Ρομπέν των Δασών, το επίμαχο αγκαθάκι στο διαλεχτό του ταίρι! Φαίνεται πως είμαστε σε εποχή αναπαραγωγής!!! Και να τα βέλη! Τα αγκαθάκια αυτά έχουν στις άκρες τους μια αφράτη τούφα σκόνης…
**Κώστας Μ. ** Είναι σαν μια μεγάλη σαύρα, σε μέγεθος γάτας, χρώματος λαδί με μπλε βούλες και νύχια μυτερά για να κολλάει πάνω σου. Κινείται γρήγορα και μόνο σε ευθεία τροχιά.
M D Όχι, όχι δεν μοιάζει στον Άλντο, τον απρόσμενο νάνο στο ντους, ούτε στον et τον εξωγήινο. Δεν μοιάζει με τον γκόμενο που με παράτησε, ούτε με το αφεντικό που με σκυλόβρισε. Δεν μοιάζει καν με τον νυχτερινό μου εφιάλτη, τη φτερωτή κατσαρίδα που χυμάει απ' το ανοιχτό παράθυρο, ούτε σε κείνη τη μονόφθαλμη γριά που αφήνει τα σκουπίδια της στη δική μου αυλόπορτα, ή ακόμα και στον Μπόρις Τζόνσον που γουστάρει αίμα. Το παρατηρώ. Είναι κάτι σαν κοντόχοντρο, φουσκωμένο να σκάσει ψυγείο, με τριπλό σκοινί στη μισάνοιχτη πόρτα, μπριζόλες και κοτόπουλα να στριμώχνονται τσιρίζοντας, και κάποιο ληγμένο γάλα να σέρνεται στα ανοίγματα, σαν φίδι. Μπορεί να το λένε και «παρτάκια», μπορεί κι αλλιώς.
**Σταύρος Σ. ** Για μένα ο συγκεκριμένος ιός δεν έχει μορφή τέρατος αλλά -περιέργως- ανθρώπινη. Μοιάζει με έναν ληστή, λίγο κόμικς, κοντό και μικρόσωμο, ντυμένο στα μαύρα, με κουκούλα και μαύρη μάσκα στο πρόσωπο. Ληστής γιατί είναι έτοιμος να τρυπώσει παντού, να εισβάλει σε κάθε σπίτι και μάλιστα έχει και απίστευτο θράσος, διότι μπαίνει απρόσκλητος σε χώρους που κατοικούνται τη στιγμή της εισβολής του! Μπαίνει, πάντως, διακριτικά, χωρίς κανείς να τον καταλάβει. Έχει τρόπους να κρυφτεί από το φως και διαθέτει ένα καλά μελετημένο σχέδιο ώστε με μια κίνηση να «χτυπήσει» πολλούς στόχους.
**Χαρά Γ. ** (Εμπνευσμένη από την Ιερά Σύνοδο): Και είδον τον άνθρωπο με τα μαύρα ράσα, καθήμενον σε μέγα θρόνο, και έγινα πυρ κ δαιμόνιο και τον περικύκλωσα, συ δε Κύριε, διηγοίσομαι το όνομά σου τις αδελφοίς μου, εν μέσω εκκλησίας υμνήσω σε. Και τέρας γλειώδες κ αηδιαστικόν εκατομμυριάκις χιλιοστών εις τον άνθρωπο εισχώρησα... και πολέμησα... και ηττήθηκε ο άνθρωπος, και επέστρεψα δριμύτερος, και το σπέρμα μου δουλεύσει αὐτῷ· ἀναγγελήσεται τῷ Κυρίῳ γενεὰ ἡ ἐρχομέν! Απεταξάμην, από κυρ Τάσο τον κορονοϊό! Αμήν!
**Τρίτη 17 Μαρτίου ** ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ
**Καθημερινή **
Εκκλησίες: Από το «σχίσμα» στο αυτονόητο Πώς μπήκαν σε καραντίνα δύο αποκομμένα χωριά
Lifo «Ο νέος κορωνοϊός ήρθε για να μείνει»
**The New York Times ** Coronavirus Live Updates: U.S. Urges Restrictions; Nations Lock Down
Le Monde La France confinée par le coronavirus : capacités de réanimation « saturées » dans le Haut-Rhin
**ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ** Ερώτηση 2 - Πώς θα περάσω σήμερα τη μέρα; Μόνος/η; Σπίτι; Κάνοντας τι;
Chryssa K Highlight της ημέρας: Πήγα σούπερ μάρκετ με γάντια, φροντίζοντας όλο το υπόλοιπο attitude να μοιάζει φυσιολογικό, μπήκα χαμογελαστή, αστειεύτηκα για την κάρτα προτεραιότητας που είχα ξεχάσει να επιστρέψω από την προηγούμενη φορά. Ανταλλάξαμε μερικές αβρότητες με τον υπάλληλο στην είσοδο, έσπευσε να με καθησυχάσει πως «δεν πειράζει». Τι έγινε; Η γειτονιά ξαφνικά μεταμορφώθηκε σε pleasant ville; Ευχάριστο! Έκανα πολύ στοχευμένες κινήσεις, αποφεύγοντας τα πολλά πέρα-δώθε στους διαδρόμους, ακολούθησα τη λίστα με τα ψώνια, που είχα συντάξει, αφού είχα τσεκάρει τι λείπει από τα ντουλάπια, πλήρωσα με κάρτα, αποφεύγοντας να πιάσω χαρτονομίσματα και επέστρεψα. Άδειασα προσεκτικά τις συσκευασίες, έπλυνα τα φρούτα, απολυμάνθηκα, και ολοκλήρωσα με περίσσια ενσυνείδηση τη διαδικασία. Φιλοδοξώ να μη χρειαστεί να πάω ξανά άμεσα, παρότι μοιάζει ως η μοναδική εναπομείνασα έκφραση κανονικότητας.
**Θύμιος Κ. ** Κάτι κάναμε και σήμερα. Ηλιόλουστη μέρα σήμερα, εδώ στα πέριξ του Παρνασσού. Ό,τι και να γίνει βέβαια, με ιούς, χωρίς ιούς, με χιόνια και με κρύα, στα βουνά στην παραλία…ξυπνάς και φτιάχνεις καφέ. Μετά από λίγο, βγήκα βόλτα περπατώντας έξω από το χωριό, εκεί που τα κελαηδίσματα των πουλιών υπήρξε ο υπέροχα μοναδικός ήχος της φύσης. Κι ενώ τα κοτσύφια, με τις καρδερίνες, τα σπουργίτια, αλλά και τα κοράκια, προσπαθούσαν να συνεννοηθούν με τα συντρόφια τους, ο σταθερά επαλαμβανόμενος ήχος της πρόσκρουσης ράμφους σε κορμό, έκλεψε την παράσταση. Κυρίες και κύριοι….ο τρυποκάρυδος! Οτιδήποτε εξαιρετικό είναι και σπάνιο. Ένιωσα τυχερός, ειδικά μια μέρα σαν κι αυτή, που τα σεκλέτια ήταν βαριά. Μετά από καμιά ώρα στο πράσινο και τους απέραντους ορίζοντες, η διάθεση ήταν καλύτερη. Στο τέλος είχα συνάντηση με ένα σκιουράκι, που όταν με είδε στάθηκε ακίνητο, καθώς ανέβαινε μια λεύκα. Μας χώριζαν μόλις δύο μέτρα και μπορούσα να διακρίνω την καρδιά του να χτυπάει από φόβο. Αφού κοιταχτήκαμε κατάματα για αρκετά δευτερόλεπτα, έβγαλε έναν καρτουνίστικο ήχο, κι ανέβηκε ψηλότερα.
Κώστας Μ. Βόλτα με τον κολλητό στο χωριό του, θα μαζέψουμε ξύλα από το δάσος, θα ανάψουμε το τζάκι, θα μαγειρέψουμε μακαρονάδα με θαλασσινά. Εννοείται, έξω από το σούπερ μάρκετ θα βήχουμε βαριά και θα κόβουμε αντιδράσεις. Μουσική, ταινίες στο λάπτοπ, ειδήσεις στην τηλεόραση, αραλίκι στο μπαλκόνι με θέα στο ποτάμι και αύριο το βράδυ επιστροφή.
Μαρία Μ. Αφού πήγα τον γάτο μου κτηνίατρο και λαϊκή, η μέρα θα περάσει ως εξής: θα μαγειρέψω ψάρια, θα διαβάσω ρωσικά, θα κάνω πιλάτες, θα τσιμπήσω κάτι... θα διαβάσω την ιστορία του αμερικανικού έθνους (φανταστικό!). Και μετά, μόλις γυρίσει η συγκάτοικός μου από τη δουλειά, θα ανοίξουμε ένα μπουκάλι κρασί, θα φάμε και θα δούμε Fargo (έχω πορωθεί, να το δείτε).
M D Την παλεύω, κάνοντας πράγματα που δεν έχω ξανακάνει. Χθες έφτιαξα ένα κέικ. Βγήκε χάλια διότι το becel είναι άκυρο για τέτοιες χρήσεις, αυτό το έμαθα μετά... Σήμερα θα το κάνω με λάδι. Ακούω τηλεόραση 8 ώρες και βλέπω 3. Αφού ένοιωσα πολύ καταρτισμένη στη διδακτέα ύλη περί κορωνοϊού, κι αφού επίσης συνειδητοποίησα πως μπορεί να γίνω και δεξιά, σήμερα θα κάνω συνδρομή στο Netflix! Ξεκίνησα να γυμνάζομαι κατ' οίκον, παράλληλα ξεκίνησα να τρώω σαν αγέλη λύκων. Σήμερα θα ακολουθήσω ξανά τα 5 γεύματα και θα βγω μισή ώρα περπάτημα, για τη βιταμίνη D…
Πέμπτη 19 Μαρτίου ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ
Καθημερινή Επίδομα 800 ευρώ σε 500.000 εργαζομένους Τι ισχύει για την καραντίνα αφίξεων από εξωτερικό
Lifo Κορωνοϊός στη Βραζιλία: Χτυπάνε κατσαρόλες στα μπαλκόνια – Οργή για τον Μπολσονάρου
The New York Times Coronavirus Live Updates: Trump Offers Relief to Taxpayers; No New Local Cases in China
Le Monde Coronavirus : la Banque centrale européenne lance un plan d’urgence historique pour calmer les marchés
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΩΤΗΣΗ 3 - Τι μου λείπει πολύ αυτές τις μέρες της αυτοαπομόνωσης;
Μαρία Κ. Προς το παρόν δεν μου λείπει κάτι. Η επικοινωνία που για μένα είναι κάτι βασικό εξακολουθεί να υπάρχει, να μη σου πω πως τώρα επικοινωνώ περισσότερο από ό,τι πριν. Έχω ξαναπεράσει αυτοαπομόνωση για πολλά και μεγάλα διαστήματα τα τελευταία 5 χρόνια, λόγω των παρενεργειών από τις χημειοθεραπείες, μόνο που τότε δεν μπορούσα ούτε να σταθώ. Το γεγονός ότι τώρα λειτουργώ, για μένα είναι αρκετό. Όλα είναι θέμα προοπτικής και ο καρκίνος και όλα τα... συνοδευτικά είναι για μένα πλέον σαν ένας μεγάλος χάρακας τον οποίο βγάζω και μετράω τα πάντα σε σχέση με αυτόν. Είμαι κλεισμένη στο σπίτι... ε και; Είμαι καλά!
Boo Ειλικρινά το μόνο που μου λείπει είναι οι φίλοι μου. Πάρα πολύ όμως. Σε σημείο τρέλας λίγο!!!! Επίσης, προσπαθώ να μην το σκέφτομαι αλλά μου λείπει η έννοια της ελευθερίας. Με τρελαίνει που δεν μπορώ να μετακινηθώ να πάω όπου γουστάρω, ρε αδερφέ. Αλλά όταν το σκέφτομαι με επηρεάζει πολύ αρνητικά και λέω να μην το σκαλίζω αυτό το θέμα!
**Γιούλη Σ. ** Μου λείπουν οι αγκαλιές με τη γιαγιά. Στα 89, της κι έχοντας μείνει ένα μάτσο κόκαλα που τα συγκρατεί το δέρμα, δεν ξέρω πόσες αγκαλιές μάς έχουν μείνει να κάνουμε. Αυτές οι αγκαλιές, τις οποίες στερούμαστε και οι δύο προκειμένου να μη ρισκάρουμε τώρα την ύπαρξή της, και με την ελπίδα ότι η προφύλαξη θα μας βοηθήσει να αγκαλιαστούμε στο μέλλον, δεν μου λείπουν απλώς. Μου κοστίζουν. Δεν ξέρω αν η ελπίδα, εν προκειμένω, είναι αρκετή. Μου λείπει να μην έχω τόσο έγνοια τους γονείς μου. Ας μην κοροϊδευόμαστε, πάντα τους έχω έγνοια. Όχι τόσο όμως. Μου λείπει να είμαι πιο απελευθερωμένη από αυτή την έγνοια. Κι ας μην είμαι ποτέ ελεύθερη, ουσιαστικά. Έστω, όμως, ας ήμουν λίγο περισσότερο. Μου λείπουν τα μούτρα των φίλων μου. Να τα βλέπω από κοντά. Να μπορώ να αγγίξω μπράτσο, χέρι, μάγουλο, πόδι, να τυλιχτώ γύρω από το σώμα τους σαν χταπόδι.
**Δημήτριος Μ. ** Οι πρωινές οι καλημέρες των μαγαζατόρων στην πλατεία, οι προπονήσεις, το μεσημεριανό κρασί στον καφενέ... Α! Και η δυνατότητα κατάληξης σε κάποια ταβέρνα μετά από κάποια βόλτα. Και, τέλος, μου λείπει που 'ναι κλειστή η πόρτα της εκκλησιάς, διότι τώρα είναι που νιώθω ότι θα 'πρεπε να 'ναι ορθάνοιχτη.
Ελένη Π. Επαφή, ανθρώπινη επαφή! Συνολικά είμαι 8 ημέρες μέσα στο σπίτι!!! Σαν άνθρωπος υπερδραστήριος και ζώντας νομαδική ζωή τον τελευταίο χρόνο -κάπου μεταξύ Καματερού και Παγκρατίου- οι πρώτες αναγκαστικές μέρες μέσα στο σπίτι είχαν τα πολύ καλά τους!! Σχεδόν δεν προλάβαινα να κάνω και όλες τις σπιτικές δουλειές που ήθελα!! Και να λίγος χρόνος και γι’ αυτό που ποτέ δεν προλάβαινα, και λίγο για το άλλο, και σπιτάκι μου σε χαίρομαι!! Παράλληλα. όμως, καταθέτω και το εξής: τις τέσσερις πρώτες μέρες τις πέρασα μόνη μου στο σπίτι, ολομόναχη! Κι ενώ όλα ήταν φαινομενικά καλά (εκτός από κάποια δέκατα που έκανα μια μέρα! Δέκατα! Ασήμαντα δέκατα που κανονικά δεν τους δίνουμε καμία σημασία!!!) και ζούσα στο σπίτι κι έκανα και τις σπιτικές δουλειές μου, το άγχος, ένα μικρό μικρό άγχος υπήρχε κάπου μεταξύ διαφράγματος και στομάχου.
Θύμιος Κ. Επαφή. Είμαι του Κλιμτ το χρυσό πινέλο. Κάτι σαν χάδι, μνήμη γερή. Με λένε επαφή.
Κώστας Μ. Μου λείπουν τα τσιπουράδικα, οι παρέες και οι ατέλειωτες γνωριμίες.
Μαρία Μ. Η δουλειά μου.
**Μαρία Ψ. ** Η ανεμελιά. Που έφευγα από το σπίτι χωρίς να τσεκάρω αν θα πάρω μαζί μου αντισηπτικά μαντηλάκια και υγρά καθαρισμού. Που χαιρετούσα ανθρώπους, τους ακουμπούσα. Που δεν έτρεχα να πλύνω τα χέρια μου τραγουδώντας το «Happy Birthday to you» δύο φορές, όπως συνέστησε εκείνος ο βιολόγος από το Λέβεν. Αυτά μου έχουν λείψει πιο πολύ. Κι έπειτα, χθες, Παρασκευή, ένα ποτό μετά τη δουλειά, μια χαλάρωση από την έντονη εβδομάδα, συναντώντας φίλους. Εξομολογούμαι. Πήγα χθες στην Ιωάννα. Εκείνη, η Έφη κι εγώ, είμαστε οι τρεις που «έχουμε επιλέξει να ζούμε κάτω από την ίδια στέγη» και άρα μπορούμε να συναντιόμαστε. Σύμφωνα με το βελγικό κράτος, μπορούμε να βγούμε έξω μόνο με όσους μένουμε στο ίδιο σπίτι. Εμείς δεν συγκατοικούμε, αλλά έχουμε σιωπηρά επιλέξει να είμαστε η οικογένειά μας αυτές τις ώρες.
M D Η ανάσα... Στην πομπή των φορτηγών της Ιταλίας κόβεται τελείως, στην ημερήσια ρουτίνα το γιασεμί μου, που άνθισε, δεν μου μυρίζει πιά. Η απόδραση... Καλό κόλπο κάθε φορά που στενευόμουνα. Στο αμάξι μου και δρόμο. Στη φίλη, στη φύση, στο γυμναστήριο. Το άγγιγμα... Τα χέρια ξεχνάνε σιγά σιγά την πρόταση, ανάταση και προσοχή μονάχα.
**Σταύρος Σ. ** Μου λείπει ο κινηματογράφος! Νομίζω ότι είναι το μόνο πράγμα που μου λείπει προς το παρόν έντονα. Και με εκνευρίζει διότι λίγοι δείχνουν να με καταλαβαίνουν. Όλοι μου λένε: «Σιγά, αφού υπάρχει το Netflix». Για μένα όμως το να πας στον κινηματογράφο είναι, και πάντα ήταν, από τις καλύτερες εξόδους. Συνδύαζε τέχνη, εικόνα, σενάριο, έξοδο μόνος ή με φίλους, ποτό πριν ή μετά – ή και τα δύο. Μέχρι και το να πηγαίνω στο Άστυ, το Άστορ, το Ιντεάλ, τον Δαναό, το σινέ Έλλη, το Παναθήναια… ήταν ένας προορισμός από μόνος του, ανεξάρτητα της ταινίας. Με παρηγορεί ότι το πιο πιθανό θα είναι να ξεκινήσω να πηγαίνω πάλι, την εποχή που θα ανοίγουν και τα πρώτα θερινά, σαν τα πρώτα ροδάκινα ένα πράγμα!
**Χαρά Γ. ** Cinéma, théâtre κ art visits. Ταξίδια. Βόλτες με φίλους. Χορός και γυμναστική. Μεγάλοι περίπατοι. Να δω και να κάνω παρέα στους δικούς μου. Να επισκεφτώ τη θεία μου που ζει μόνη της
** Σάββατο 21 Μαρτίου**
ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ
Καθημερινή
Οι αλλαγές στο ωράριο και τις υπηρεσίες των σούπερ μάρκετ. (Παρατείνεται το ωράριο των σούπερ μάρκετ μέχρι τις 10 το βράδυ από Δευτέρα έως και Σάββατο)
Υγειονομικό υλικό 8 τόνων παρέλαβε η Ελλάδα από την Κίνα
** **
Lifo
«Αναπνεύσαμε ξανά». Ένας Έλληνας από την Κίνα μιλά για την επιστροφή στην κανονικότητα
Δικογραφία για τον Μητροπολίτη Κυθήρων που άνοιξε την εκκλησία - Οργισμένος ο δήμαρχος στέλνει αυστηρό μήνυμα Οι πρώτες αντιδράσεις για τον προκλητικό Μητροπολίτη
** **
The New York Times
With New States Decrees, 1 in 5 Americans to Be Ordered Home
** **
Le Monde
Coronavirus : face à la pénurie, Edouard Philippe annonce le test de masques de protection alternatifs
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΩΤΗΣΗ 4 - Από το 1 ως το 100 πόσο φοβάμαι (λόγω κορωνοϊού);
Μαρία Κ. Όταν είμαι σπίτι και νιώθω ασφαλής δεν φοβάμαι. Με φοβίζει όμως η απερισκεψία, η ηλιθιότητα και η έλλειψη ενσυναίσθησης των συνανθρώπων μου και τότε ο φόβος είναι κάπου στο 90, γιατί δεν ξέρω πώς να προστατευθώ από κάτι αόρατο που δεν ξέρω ποιος μπορεί να το κουβαλάει. Μακάρι να μην χρειαζόταν να βγαίνω από το σπίτι καθόλου. Κάποιες εξόδους, όμως, όπως τη χθεσινή, μηνιαία επίσκεψη στο νοσοκομείο, δεν μπορώ να τις αποφύγω.
Boo Δίνω ένα 60άρι.
Chryssa K. Παρότι φύσει και θέσει αισιόδοξη, για πρώτη φορά παραμένω μετριοπαθής. Ακόμη και το positive thinking απαιτεί εξηγήσεις για να «δουλέψει». Θα τοποθετήσω το ποσοστό του φόβου μου, διαφορετικά για κάθε τομέα της ζωής μου. Υγεία: 40%. Δεν ανήκω στις ευπαθείς ομάδες, ούτε στις ηλικίες που πλήττονται ανεπανόρθωτα. Ωστόσο, καπνίζω, αν και όχι πολύ. Και είμαι επιφυλακτική για το σύστημα υγείας της χώρας, λόγω ελλείψεων. Επαγγελματικά: 60%. Αν και είναι ένας φόβος που μπροστά σε όσα συμβαίνουν είναι δευτερεύων, η κατάσταση είναι τόσο επισφαλής, και υπάρχει περίπτωση η επόμενη μέρα να με βρει εκτός εργασίας. Μήπως όμως είναι καιρός για κάτι καινούργιο; Κοινωνική ζωή/Ψυχολογική κατάσταση: 20%. Αγαπώ τους φίλους μου, τις συναθροίσεις, τα πάρτι, τα φεστιβάλ, τις εκδρομές.
**Γιούλη Σ. ** H απάντηση είναι πολυπαραγοντική. Άλλο το ποσοστό φόβου που μου προκαλεί ο ιός, όταν τον φαντάζομαι σε μια πιθανή συνάντηση με τη γιαγιά (χτυπάει κατοστάρα εύκολα), άλλο το ποσοστό για τους γονείς (κάπου γύρω στο 65%) κι άλλο το ποσοστό όταν σκέφτομαι ότι μπορεί να αρρωστήσω εγώ ή κάποιος συνομήλικος αγαπημένος μου (δεν ξεπερνάει το 20%). Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Πόσο φοβάμαι τον κορωνοϊό σε σχέση με την ανθρώπινη ζωή πάνω στον πλανήτη εν γένει; Πόσο σε σχέση με όσους δεν έχουν πρόσβαση στα βασικά; Πόσο σε σχέση με την ψυχολογία μας; Την οικονομία; Την καθημερινότητα στη μ.Κ. εποχή; Θα έχουμε εκχωρήσει (ή και απεμπολήσει) ελευθερίες μας ή θα έχουμε γίνει, επιτέλους, όλοι πιο υπεύθυνοι; Πόσο φοβάμαι την αβεβαιότητα που έχει δημιουργήσει ο κορώνα βάιρους στο τώρα και για το αύριο; Αφού, λοιπόν, αυτή η εξίσωση με ξεπερνά, θα απαντήσω 42. Ποια είμαι εγώ, άλλωστε, για να αμφισβητήσω την «answer to life, universe and everything»;
**Δημήτριος Μ. ** Από άποψη υγείας ένα 10%, ποσοστό το οποίο αυξάνεται κατά μία-δύο μονάδες ανά 2/3 ημέρες. Και το υπόλοιπο 80% ποσοστό φόβου πάει στις επιπτώσεις που θα 'χουν όλα αυτά πάνω σε βασικές αρχές της ελευθερίας μας.
**Ελένη Π. ** «Και ο μεγαλύτερος μου φόβος, φοβάμαι μην και δεν τον φοβηθώ», έγραψε κάποτε η πένα του Γιάννη Αγγελάκα. Λοιπόν φόβος... Ναι η αλήθεια είναι ότι φοβάμαι αρκετά. Και φοβάμαι τόσο γιατί αγαπάω πολλούς ανθρώπους, εκεί έξω, και δεν θέλω να πάθει κανείς τίποτα. Και φοβάμαι αρκετά γιατί αγαπώ και όλη τη ζωή και θέλω να επανέλθει και να γίνει όπως πρώτα. Θα πω έναν αριθμό... 80!! Πολύ ε; Το υπόλοιπο 20 πάντως δεν φοβάται! Είναι θαρραλέο και υπομονετικό και μάχιμο και θα κάνει ό,τι χρειαστεί! Καλή μας συνέχεια κι υπομονή…
Κώστας Μ. 50.
Μαρία Μ. Γύρω στο 15.
**Μαρία Ψ. ** Ο για μένα. 100 για τους δικούς μου. 100 για την Ελλάδα. 100 για την οικονομική ύφεση που θα ακολουθήσει.
M D Φοβάμαι 50 αυτόν τον ίδιο τον ιό. Φοβάμαι όμως 100 εκείνα τα πολλά που πλέον δεν γνωρίζω, εκείνα τα πολλά που θα γίνουν ώσπου να φύγει το θηρίο...
P MM Λοιπόν, για πάμε να μετρήσουμε: Φοβάμαι για τη μαμά μου, αν και είναι σε «προστατευμένο» περιβάλλον, ανησυχώ και φοβάμαι γιατί έχει όλα τα υπόλοιπα που δεν πρέπει να έχεις για την γλιτώσεις από τον κορωνοϊό. Και είναι και η μαμά μου. Φοβάμαι για όλη μου την οικογένεια και σε αυτή βάζω και τους φίλους μου μέσα, που είναι σαν οικογένεια. Φοβάμαι για τη σχέση μου γιατί με μια «επιβεβλημένη» συγκατοίκηση δεν ξέρεις ποτέ τι γίνεται, αν και περνάμε πάρα πολύ ωραία μέχρι τώρα και όλα δείχνουν ότι όλα θα πάνε καλά. Φοβάμαι για την ψυχική μου υγεία και όλων των άλλων που είμαστε σπίτι, γιατί οι 7 μέρες είναι καλά αλλά οι 70; Τι κάνουμε στις 70; Φοβάμαι για όλα αυτά που γίνονται σε όλον τον κόσμο και δεν μου αρέσει καθόλου να βλέπω τις εικόνες που βλέπουμε τις τελευταίες μέρες.
**Σταύρος Σ. ** Προσωπικά καθόλου. Φοβάμαι μόνο για τον πατέρα μου που ανήκει σε ευπαθή ομάδα και πηγαίνει μια φορά την εβδομάδα στον Ευαγγελισμό για μετάγγιση αίματος. Αλλά τον εμπιστεύομαι και εμπιστεύομαι και τον γιατρό του. Φοβάμαι, επίσης, για την οικονομία την επόμενη ημέρα διότι, δυστυχώς, θα χαθούν πολλές δουλειές.
**Χαρά Γ. ** Αυτή τη στιγμή 83! (60 για εμένα, 90 για τους γονείς μου, τους ηλικιωμένους θείους κ φίλους, και άλλα 100 για την Ιταλία και την υπόλοιπη Γη).
**Δευτέρα 23 Μαρτίου **
ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ
Καθημερινή
Απαγόρευση κυκλοφορίας: Πώς θα γίνονται οι έλεγχοι - Αναλυτικός οδηγός για τους πολίτες
Θεσσαλονίκη: Eλεγχοι κυκλοφορίας των πολιτών από την αστυνομία σε πολλά σημεία της πόλης
Ο Χάρβεϊ Γουάινστιν προσβλήθηκε από τον κορωνοϊό στη φυλακή
Lifo
Ιταλία: 651 νεκροί σε μία ημέρα - 5.560 νέα κρούσματα σε όλη την χώρα
Απαγόρευση κυκλοφορίας: Αναλυτικός οδηγός για τις μετακινήσεις
** **
The New York Times As Virus Deaths Grow, Families Want Loved Ones to Be More Than Statistics
Le Monde «C’est un choc. Ce n’est qu’un premier cas» : les soignants face à la première victime du coronavirus dans leurs rangs
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
**ΕΡΩΤΗΣΗ 5 - Τι δουλειά κάνω και πώς θα δουλέψω σήμερα; Συγκριτικά με την προ-covid εποχή, η εργασιακή μου πραγματικότητα ήταν καλύτερη πριν ή τώρα; **
Bonus question, αφιερωμένη στην πρώτη μέρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας : Αν μπορούσα να βγω από το σπίτι σήμερα, θα πήγαινα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θα καθόμουν 2-3 ώρες στα γλυπτά να δω τον Πάνα και την Αφροδίτη, θα έκανα βόλτες πάνω-κάτω την Πατησίων σαν τη Γώγου να εμπεδώσω την αίσθηση της ελευθερίας μου. Θα ξεκινούσα να πίνω μπλάντι μέρι από το απόγευμα και θα γύριζα σπίτι 1-2 το βράδυ με ένα ελαφρύ παρατεταμένο μεθύσι. Η δική σας ιδανική βόλτα;
**Crhyssa K. ** Ως δημοσιογράφος, μπορώ και εργάζομαι από το σπίτι, περνώντας πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή και αρκετές ώρες στο τηλέφωνο. Δεν ξέρω αν οφείλεται στην κόπωση από τη ζωή του γραφείου με τις μικρότητες και τις εκνευριστικές συμπεριφορές, που αναγκαστικά δημιουργούνται, αλλά, ναι, σε μεγάλο βαθμό απολαμβάνω την αλλαγή. Bonus question: Αν μπορούσα να βγω από το σπίτι σήμερα, θα οδηγούσα ως το Σούνιο, με ολίγον εκδρομική διάθεση. Θα είχα ανοιχτά τα παράθυρα του αυτοκινήτου για να με φυσάει το αεράκι, θα ρουφούσα όλο το μπλε της θάλασσας, θα έπαιρνα τις στροφές απαλά και με στιλ επιδέξιου οδηγού αγώνων σε slow motion, ακούγοντας δυνατά το Everything I want της Billie Eillish. I had a dream / I got everything I wanted.
**Δημήτριος Μ. ** Το λοιπόν, η δουλειά που κάνω, ειδικά τώρα κι αν είναι πιο αφαιρεμένη! Ωσάν το μοναδικό σημείο συνάντησης στο χωριό δουλεύω ως τσιγαράς, παντοπώλης, καφετζής, ψυχολόγος, γιατρός, ταχυδρόμος, πλυντήριο αυτοκινήτων, φαναρτζής και ίσως, εάν χρειαστεί, να κάνω και το αλεξικέραυνο. Παρόλα αυτά η εργασιακή πραγματικότητα, δηλαδή το να παράγεις έργο, είναι σε υψηλότερο επίπεδο από πριν, νιώθω. Bonus question: Όσο για τη μπόνους ερώτηση, ξεκάθαρη η απάντηση. Πρωινό ξύπνημα, καφές ελληνικός απ' το καφενείο, μαζί με τις απαραίτητες καλημέρες κι εξηγήσεις για το πού πάω, σε φελιζόλ ποτήρι, δυο-τρεις ρουφηξιές συνοδευόμενες απ' αυτόν τον γνωστό παραδοσιακό ήχο που πρωτοακούσαμε απ' τους παππούδες μας. Στο μαγαζί, εξυπηρετώντας τους πρώτους πρώινους τσιγαρόβιους. Στη συνέχεια ζέσταμα μηχανής αυτοκινήτου, φόρτωμα εξοπλισμού και συνοδοιπόρων απ' το χωριό και τα γύρω χωριά, καφές, μουσικούλα, δρόμος, καλή παρέα κι ένας βράχος να μας περιμένει. Η κατάληξη (εάν αποφύγουμε την ορθοπεδική) σε μια ψαροταβέρνα δίπλα στη θάλασσα, κατά το σούρουπο, για ψάρια, ούζα, αμπελοφιλοσοφίες, γέλιο και καλή καρδιά, που λένε
Κώστας Μ. Η δουλειά μου είναι φροντιστής σε δομή φιλοξενίας ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων. Δουλεύω με βάρδιες, όλο το εικοσιτετράωρο. Είμαι εκεί σαν φίλος, αδερφός, θείος, ξάδερφος ή λίγο μπαμπάς. Είμαι εκεί για να προστατεύω και να φροντίζω παιδιά. Μερικά από αυτά δεν έχουν κανέναν στον κόσμο. Επομένως, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Αν έρθει ο ιός, θα μας βρει παρέα. Δεν έχει αλλάξει τίποτα. Bonus question: Αν μπορούσα να βγω από το σπίτι σήμερα θα πήγαινα βόλτα σε κάποια χωριά κοντά στα σύνορα που ερημώθηκαν από την περίοδο του εμφυλίου, καθώς το χόμπι μου είναι να φωτογραφίζω και να συλλέγω στοιχεία γι’ αυτά τα χωριά. Το βράδυ θα κατέβαινα στην πόλη και θα κουβέντιαζα με φίλους. πίνοντας τσιπούρα μέχρι αργά τη νύχτα.
Μαρία Μ. Είμαι δασκάλα χορού, χορεύτρια, ηθοποιός. Οπότε, η εργασιακή μου συνθήκη άλλαξε κατά πολύ. Δεν μπορώ να κάνω πρόβες, ούτε να πηγαίνω για δουλειά. Ωστόσο, δοκίμασα κάποια μαθήματα χορού λάιβ στρίμινγκ από το σαλόνι μου και μπορώ να πω πως πήγε αρκετά καλά. Bonus question: Όσο για τη δεύτερη ερώτηση... Θα ξεκινούσα με βόλτα στο Θησείο, Φιλοπάππου και μετά θα κατέληγα στο Βαρβάκειο. Ανάμεσα στις μυρωδιές, στις φωνές... Θα σταματούσα για μια γρήγορη μπίρα στα Μπιφτεκάκια, θα έπαιρνα στο χέρι ένα παγωτό από το ρωσικό παντοπωλείο και βόλτα στην μπαγκλαντεσιάνη αγορά. Και μετά βόλτα στην άλλη πλευρά της πόλης... πάνω κάτω στην Πανεπιστημίου, καταλήγοντας στα Εξάρχεια. Ποτό στον Μαύρο Γάτο και μετά Ποδήλατο.
**Μαρία Ψ. ** Αγαπάω πολύ τη δουλειά μου, αλλά αυτές τις μέρες της αναγνωρίζω δύο έξτρα ιδιότητες. Καταρχάς την ενημέρωση περισσότερων ανθρώπων για το τι συμβαίνει, τι βγαίνει, τα νέα, τι ισχύει και τι όχι. Κι έπειτα, για καθαρά εγωιστικούς λόγους, η δουλειά μου απασχολεί πολύ χρόνο και πολλή ενέργεια. Κοινώς, με σώζει… Είμαι ανταποκρίτρια στις Βρυξέλλες, δημοσιογράφος δηλαδή. Και όπως πάντα σε τέτοιες κρίσεις, έχω πολλή δουλειά. Ξυπνάω πρωί και από τις 9 περίπου ως τις 8 περίπου το βράδυ, εργάζομαι. Πιο πολλές ώρες απ’ ό,τι πριν θα πω, όμως μπορώ να μαγειρεύω την ώρα που περιμένω να βγω για «ζωντανό» στο απογευματινό δελτίο. Εξακολουθώ να μη βγαίνω ούτε για να περπατήσω το τετράγωνο. Το «σώζω» με μισή ώρα γυμναστικής κάθε πρωί. Bonus question: Αν μπορούσα να βγω από το σπίτι σήμερα, θα έτρεχα να μυρίσω θάλασσα. Ντουγρού
M D Bonus question: Αν έβγαινα σήμερα από το σπίτι, θα έκανα μια μεγάλη βόλτα με τα πόδια μέσα στην πόλη μου, ακούγοντας σε τυχαία αναπαραγωγή τα τραγούδια που αγαπάω. Θα χαμογελούσα χαλαρά, θα καθόμουν στο παγκάκι, θα σήκωνα τα μανίκια να με κάψει ο ήλιος, θα μίλαγα με αυτούς τους γύρω μου που επιτέλους έχουν σάρκα... Θα χτυπούσα το κουδούνι, θα έπαιρνα τη Δημητρούλα να κάτσουμε ξανά παρέα στα σκαλιά του Άη Γιώργη στην Κυψέλη, τσιμπολογώντας τηγανητές πατάτες από το μαγερειό της Μαίρης.
**P MM ** Bonus question: Θα ξεκινήσω με την ιδανική βόλτα, η οποία σε καμία απολύτως περίπτωση δεν θα είχε μουσείο, γραφείο, πινακοθήκη, οτιδήποτε είναι με κλειστούς τοίχους, τελοσπάντων, γύρω-γύρω. Θα είχε πολύ περπάτημα, ήλιο να με χτυπάει στη μούρη μου, ενδεχομένως μια βόλτα στη θάλασσα; Το αλκοόλ στη θάλασσα ταιριάζει (δεν θα βουτάγαμε με αλκοόλ) και θα ήταν μαργαρίτες, μέχρι εκεί που δεν με παίρνει, όχι χάλια, ξέρεις κεφάλι ωραίο από μαργαρίτες. Αν καθόμουν σε μαγαζί, θα ήταν έξω!!! Με παρέα, μεγάλη, με όλους τους φίλους μας μαζί, καμιά εικοσαριά άτομα και κάθε πέντε λεπτά θα σηκωνόμουν και θα τους έκανα αγκαλιά όλους έναν έναν! Τι άλλο! Α, ναι βόλτα! Περπάτημα! Ήλιο! Φίλους! Και ίσως λίγο θάλασσα!! Και το βραδάκι μαργαρίτες... Από το απόγευμα μέχρι να ψιλοσκοτεινιάσει! Και μετά πάλι βόλτα! Τώρα για τη δουλειά
Χαρά Γ.
Bonus question: Η ιδανική βόλτα ξεκινάει με τον σκύλο από τον Λυκαβηττό, μετά καφές στο χέρι και κατηφορίζουμε προς το κέντρο για να φτάσουμε στους Αέρηδες και μετά μέχρι Ακρόπολη για να ξαποστάσουμε στου Φιλοπάππου. Να ατενίσουνε, από του Φιλοπάππου, τους θερμοσίφωνες που αστράφτουν ίσαμε το πέλαγος και μετά, πεινασμένοι, να φάμε στο Κουκάκι...
- II . ΟΝΕΙΡΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ Covid -19
** **
_To D raumar - H Ανθρωπόκαινος Εποχή Των Ονείρων είναι ένα πρότζεκτ που ξεκίνησε στην Ιταλία, από τον ανθρωπολόγο Matteo Meschiari και τον συγγραφέα Antonio Vena, καταγράφοντας τα όνειρα στην εποχή της καραντίνας. Η ομάδα Draumar στην Ελλάδα δημιουργήθηκε από την ανθρωπολόγο Αλεξάνδρα Ντονόφριο και τη δημοσιογράφο Δάφνη Σκαλιώνη. Τον όρο «Ανθρωπόκαινος Εποχή» εισήγαγε το 2000 o νομπελίστας ατμοσφαιρικός χημικός Paul J. Crutzen για να περιγράψει τη γεωλογική περίοδο την οποία διανύουμε, κατά την οποία οι άνθρωποι ασκούν καθοριστική επίδραση στον πλανήτη. Πληροφορίες στο «Draumar: Συλλογικό Τραύμα και Όνειρα» στο facebook . _
Παρόλο που έχουν περάσει αρκετοί μήνες από το ξέσπασμα του ιού σε διεθνές επίπεδο, εξακολουθεί να υπάρχει μία γενικευμένη αίσθηση ανετοιμότητας, η οποία δημιουργεί υψηλά επίπεδα κοινωνικής και ατομικής ανησυχίας, σύγχυσης και καχυποψίας.
Αυτό είναι εμφανές στην ποικιλία των τρόπων με τους οποίους οι εθνικές κυβερνήσεις αντιδρούν ώστε να τιθασεύσουν τη μετάδοση, στις αντιδράσεις των πολιτών στη συνεχή ανανέωση των μέτρων ασφαλείας και, κατά ενδιαφέροντα τρόπο, στη βραδινή ονειρική μας δραστηριότητα, όπως έχουμε δει στη συλλογή που έχουμε κάνει έως τώρα.
Συλλογές όπως η δική μας έχουν αρχίσει να βρίσκονται σε άνθηση σε όλον τον κόσμο, με πιο φημισμένη ίσως τη μελέτη που πραγματοποιείται από την Deirdre Barrett, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και αρχισυντάκτρια στο περιοδικό Dreaming , η οποία ξεκίνησε μία έρευνα μέσω ερωτηματολογίου για τα όνειρα την περίοδο του COVID-19 κατά την εβδομάδα της 22ας Μαρτίου. Ύστερα ακολούθησαν κι άλλες πρωτοβουλίες, από ομάδες επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων από τις Η.Π.Α., τον Καναδά, την Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Φινλανδία και την Ιταλία.
Όπως επεσήμανε η Deirdre Barrett, το ότι ο ιός είναι αόρατος είναι αυτό που του δίνει τη δυνατότητα να παίρνει πολλές μορφές, οι οποίες εκδηλώνονται με ιδιαίτερο τρόπο στον κόσμο των ονείρων μας. Ένα πολύ κοινό χαρακτηριστικό στα περισσότερα όνειρα τα οποία έχουμε έως τώρα συλλέξει είναι μία γενικευμένη αντίληψη αναστάτωσης και σοκ, η οποία προκαλείται από ένα γεγονός που παρουσιάζεται τόσο ξαφνικά και προκαλεί μία ρήξη στην κανονικότητά μας, καθώς μας βρίσκει απροετοίμαστους και χωρίς εφόδια.
Στην πρώτη φάση συλλογής ονείρων του Draumar κατά την περίοδο της καραντίνας συμμετείχαν «ονειρευτές» ηλικίας 18-74 ετών -οι περισσότεροι μεταξύ 23 και 46 ετών-, στην συντριπτική τους πλειοψηφία γυναίκες. Όπως γράφουν οι συμμετέχοντες στην έρευνα, την περίοδο της καραντίνας έβλεπαν συχνότερα έντονα όνειρα, πιο περιπετειώδη και ζωντανά, με πλοκή, τοποθεσία και ιστορία που δεν είχαν ξαναδεί, «όλα προς το πιο παράλογο». «Τώρα τα όνειρά μου έχουν μετατραπεί σε μία καταστασιακή "σούπα"», γράφει χαρακτηριστικά κάποιος.
Στην ερώτηση αν υπάρχουν κάποιες εικόνες ή αισθήσεις/συναισθήματα που επανέρχονται στα όνειρα αυτήν την περίοδο, τα κυρίαρχα συναισθήματα είναι αγωνίας, απόρριψης, φόβου, ανησυχίας, άγχους, εγκλεισμού και πνιγμού ενώ επανέρχονται ως πρωταγωνιστές στα όνειρα παλιά αγαπημένα πρόσωπα, όπως παππούδες, γονείς, πρώην φίλοι, κατοικίδια, αγχώδεις καταστάσεις από το παρελθόν και παλιά σπίτια.
Σταχυολογήσαμε μερικά όνειρα, τα οποία παραθέτουμε παρακάτω. Όπως θα δείτε, κοινά μοτίβα που αναδύονται από τα όνειρα της συλλογής μας παραδείγματος χάριν είναι: να χάνει κανείς το ραντεβού του, το τραίνο, μία πτήση (όνειρο 1)· να έχει ξεχάσει να ντυθεί κατάλληλα ή να φορά κάτι το οποίο τον κάνει να ξεχωρίζει οπτικά ή να δείχνει παράξενος (όνειρο 1, 3, 5) · να συνειδητοποιεί κάποιος ξαφνικά ότι οι απλές και καθημερινές του συνήθειες/συμπεριφορές είναι εντελώς απρεπείς ή έχουν δραστικά μεταβληθεί (όνειρο 1, 6) · να χάνει κανείς τον προσανατολισμό του (όνειρο 3) · το οικείο να γίνεται ανοίκειο, ό,τι ήταν ασφαλές να γίνεται μη ασφαλές, κάτι εκτός τόπου (όνειρο 4,8) · αισθήματα καχυποψίας και έλλειψης εμπιστοσύνης, αμφιβολία για το τι είναι αληθές και τι όχι (όνειρο 4) · η ανάγκη να κρυφτεί κανείς και η αίσθηση ότι η κανονικότητα ή το φυσικό χαρακτηριστικό κάποιου μπορεί να εκληφθεί ως κοινωνική απειλή κι έτσι χρειάζεται να περιοριστεί, να τιμωρηθεί, να μπει σε πειθαρχία, να ελεγχθεί (όνειρο 5, 7).
Πολλά όνειρα εκφράζουν μία αίσθηση ακινησίας, τόσο σε σωματικούς όσο και σε χρονικούς όρους, στο να τρέχει κανείς αλλά να μην φτάνει στο μέρος που ήθελε, σε μία αίσθηση επανάληψης, déjà vu και ξανά σε φαινομενικά ατέρμονες διαδικασίες αναμονής σε τεράστιες ουρές.
Η παρούσα συλλογική αγωνία για την πρόσβαση ή την παρουσία κάποιου σε δημόσιους χώρους εμφανίζεται ξεκάθαρα στην ονειρική ζωή των συμμετεχόντων στην έρευνά μας, όπως στις σκηνές όπου ο ονειρευόμενος πρέπει να παρουσιάσει τα σωστά χαρτιά, να έχει κλειδιά ή να είναι ανάλογα ντυμένος και να μπορεί να περάσει απαρατήρητος. Όποιος γνωρίζει τη συζήτηση του Μισέλ Φουκώ περί κοινωνικού ελέγχου, ο οποίος εκδηλώνεται σε ρουτίνες και πρακτικές όπου τα άτομα συμμετέχουν σε αυτό-έλεγχο και αυτό-πειθαρχία, θα αναρωτιόταν πώς αυτές οι κοινωνικο-πολιτικές διαδικασίες ενσωματώνονται στην ονειρική ζωή των ανθρώπων.
Συμπληρωματικά στο έργο της ψυχανάλυσης που φωτίζει και εξετάζει το ατομικό τραύμα, την ατομική ιστορία και θεραπεία, σκοπός της συλλογής ονείρων του Draumar, τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ελλάδα, είναι να ανιχνεύσει το συλλογικό φαντασιακό αυτών των αβέβαιων καιρών. Ακόμη και στα όνειρά τους, οι ονειρευόμενοι αναρωτώνται πόσο ακόμη θα διαρκέσει αυτό; Πώς θα βγούμε από αυτό; Πώς θα είναι ο κόσμος όταν όλο αυτό θα έχει περάσει;
Μέσα στην κοινωνική απομόνωση, οι άνθρωποι ίσως δείχνουν να απαντούν σε αυτά τα διλήμματα σε ατομικό επίπεδο, αλλά αυτό που υποδεικνύουν οι κοινωνικοί επιστήμονες στις πρώτες αναλύσεις τους είναι ότι αυτό που συμβαίνει σε όλους μας είναι σαφώς κοινωνικό και η πανδημία φέρει πολλές κοινωνικές επιπτώσεις.
Το Draumar ξεκίνησε με την πρόθεση να αναγνωρίσει τις κοινωνικές διαστάσεις των ονείρων, σχεδιάζοντας έναν χάρτη του συλλογικού φαντασιακού που αναδύεται από αυτή τη συλλογή. Με την ελπίδα ότι αυτός ο χάρτης μπορεί να χρησιμεύσει στους καιρούς που βρίσκονται μπροστά μας, να υποστηρίξει μελλοντικές συζητήσεις συλλογικών, πιο οραματικών και ενημερωμένων απαντήσεων σε σχέση με αυτό που συμβαίνει σε όλους μας.
**Όνειρο 1 ** Βρίσκομαι σε μεγάλη πρωτεύουσα, σκοτεινή και γκριζωπή, και φοράω το μεγάλο γκρι μπουφάν μου, σχεδόν ολόκληρο με καλύπτει σαν υπνόσακος. Κάπου τρέχω σε μέσα μαζικής μεταφοράς, από δω κι από κει, σαν κάποιο ταξίδι να βιάζομαι να προλάβω. Φτάνω σε μια υπόγεια αποβάθρα τρένων. Εκεί με σταματάνε και μου κάνουν έλεγχο διαβατηρίου, το ψάχνω, μου το παίρνουν, κάτι δεν πάει καλά, εμφανίζονται κάτι περίεργα κλειδιά (και καλά έχω κάνει κάτι παράνομο και πρέπει να με ελέγξουν πολύ καλά;). Ξαφνικά, συνειδητοποιώ ότι έχω ακουμπήσει τα χέρια μου παντού και ότι έχω έρθει σε πολύ στενή επαφή με άτομα και πανικοβάλλομαι ότι κινδυνεύω από τον κορωνοϊό! Ψάχνω αντισηπτικό πανικόβλητη, δεν έχω. Σκέφτομαι να πάω να πλύνω τα χέρια μου σε τουαλέτα. Αυτοί που με έχουν σταματήσει δεν με αφήνουν. Χάνω το τρένο.
Όνειρο 2 Είναι βράδυ και προχωράω μέσα σε μια πόλη που δεν μου θυμίζει ακριβώς κάποιο γνωστό/συγκεκριμένο τοπίο. Σε κάποια φάση ένα κτίριο μου κινεί την περιέργεια. Μπαίνω μέσα, και αντικρίζω διάφορα άτομα να κάθονται σιωπηλά σε παρέες χωρίς να μιλούν, κάτι σαν μπαρ αλλά έχει πολύ χαμηλό φως και επικρατεί η απόλυτη αδράνεια, σαν να έχει παγώσει ο χρόνος. Κατευθύνομαι στο βάθος του χώρου, φτάνω στις τουαλέτες, εκεί υπάρχουν κάποια άτομα τα οποία μιλούν χαμηλόφωνα και μου γνέφουν να μπω στην τουαλέτα. Ανακαλύπτω μια καταπακτή με έναν πορτιέρη σε μία από τις τουαλέτες. Μου ανοίγει και κατεβαίνω σε ένα υπόγειο παρακμιακό μπουζουξίδικο, όμοιο με το «Όλα είναι δρόμος» του Βούλγαρη, ο κόσμος όλος έχει ξεσαλώσει και γίνεται χαμός, ωστόσο και πάλι υπάρχει αυτή η αίσθηση ότι ο χρόνος είναι σταματημένος και κάπως υπάρχει η αίσθηση του repeat και του deja vu.
Όνειρο 3
Είμαι με την κόρη μου, αλλά δεν είναι έφηβη, είναι περίπου 3-4 ετών, έχουμε μαζί μας και τη φίλη της, επίσης στο όνειρό μου είναι σε τέτοια ηλικία, και μαζί μας έχουμε και τον σκύλο ενός φίλου, χωρίς, όμως, λουρί. Θέλω να πάω στον Βοτανικό να κάνω ένα μάθημα γιόγκα. Ξεκινάμε όλοι μαζί να περπατάμε προς τα κει. Έχω πολύ άγχος, για τα παιδιά και για να μη μου φύγει ο σκύλος. Κάποια στιγμή μπαίνουμε σε έναν στενό δρόμο και έρχεται καταπάνω μας ένα πλήθος ανθρώπων. Μέσα στο όνειρό μου θυμάμαι ότι βρισκόμαστε εν μέσω πανδημίας και πρέπει να αποφεύγουμε τον συγχρωτισμό. Πανικόβλητη μαζεύω τα παιδιά και τον σκύλο και προσπαθώ να γυρίσω προς την αντίθετη κατεύθυνση, για να βγούμε από αυτό τον στενό δρόμο. Φτάνουμε, κάποια στιγμή, στο στούντιο που θα γίνει το μάθημα της γιόγκα και είναι το πατρικό μου σπίτι. Μπαίνουμε μέσα, και η αίθουσα που θα γίνει το μάθημα είναι το γραφείο μου στο περιοδικό που δουλεύω. Αρχίζω να ντύνομαι για τη γιόγκα και συνειδητοποιώ ότι δεν φοράω σουτιέν, αρχίζω να ψάχνω στα πράγματα του γραφείου για σουτιέν, βρίσκω ένα και το χάνω. Βρίσκω και άλλο και άλλο και συνεχώς εξαφανίζονται από μπροστά μου. Μπαίνει ένα κορίτσι για το μάθημα και φοράει μάσκα. Λέει ότι θα παρακολουθήσει όλο το μάθημα φορώντας μάσκα. Αγχώνομαι πολύ γιατί εγώ δεν το έχω σκεφτεί. Φεύγω από το στούντιο γιόγκα-πατρικό σπίτι-γραφείο πάλι με μικρή κόρη, μικρή φίλη και σκύλο και μπερδεύομαι στο δρόμο. Χανόμαστε. Δεν ξέρω από ποιόν δρόμο θα γυρίσουμε σπίτι. Βρισκόμαστε σε μια άδεια περιοχή έξω από μια μάντρα αυτοκινήτων. Μου φεύγει ο σκύλος μέσα στη μάντρα, ανάμεσα στα αυτοκίνητα. Έχω ανοίξει το GPS στο κινητό μου, ταυτόχρονα, και ψάχνω να βρω τον δρόμο για να γυρίσουμε σπίτι. Τα κορίτσια είναι φοβισμένα και γκρινιάζουν. Εμφανίζεται ένας άνθρωπος από τη μάντρα αυτοκινήτων και με βοηθάει, μου φέρνει τον σκύλο και προσπαθεί να μου εξηγήσει πώς θα φτάσω από κει στα Πετράλωνα. Νιώθω ευτυχία και ευγνωμοσύνη που εμφανίστηκε αυτός ο άνθρωπος μπροστά μου. Κάπως ξαναβρίσκω τον έλεγχο και τη δύναμή μου. Και συνεχίζουμε τον δρόμο μας.
Όνειρο 4 Ήταν πλέον απόγευμα, εντυπωσιακά μαύρα/μπλε/μωβ σύννεφα κάλυπταν τον ήλιο και άρχισε να φυσάει δυνατός αέρας προς τα βαθιά. Το τοπίο άλλαζε γρήγορα. Ήταν πολύ επικίνδυνο να είναι κανείς στη θάλασσα. Αφήσαμε το φέρετρο μέχρι εκεί που είχαμε καταφέρει να το σύρουμε και βγήκαμε στην ακτή. Το όλο σκηνικό άρχισε να μετατρέπεται σε ένα μεγάλο δωμάτιο και η θάλασσα έμπαινε κι έβγαινε από τις δύο του πόρτες, μια αριστερά μου και μια μπροστά. Ήμουν μόνη εκεί, αλλά αυτό δεν ήταν ούτε δυσάρεστο ούτε ευχάριστο. Ήταν σκοτεινά, γιατί τα παντζούρια πίσω μου ήταν κλειστά, και το φως έμπαινε από τις πόρτες που οδηγούσαν σε άλλα δωμάτια. Μπορεί να ήταν και το σπίτι όπου έμενα με εκείνο τον σύντροφο, αρχιτεκτονικά έμοιαζε, αλλά αυτό το σκέφτηκα αφού ξύπνησα. Πάντως, στο όνειρο είχα την αίσθηση ότι αυτό ήταν το σπίτι μου. Το φέρετρο ήταν επίσης μέσα στο δωμάτιο, κάτω από το νερό. Είχα μια δυσπιστία σχετικά με το περιεχόμενο και το ξανάνοιξα. Πάλι η ίδια μυρωδιά. Ζούληξα το σακί, και είχε υφή ενός πολύ μαλακού πράγματος που μπορεί να μην ήταν και ανθρώπινο, σαν τεράστια πολυκαιρισμένη πατάτα που έχει μαλακώσει. Ξαφνικά, μεταφέρομαι με την αδελφή μου σε ένα ορεινό νησιώτικο σπίτι στο Αιγαίο με αυλή, βουκαμβίλιες κ.λπ. Είναι το σπίτι της Σαγρή, είναι καλοκαιρινό απόγευμα, και ο κόσμος που έχει μαζευτεί εκεί συμπεριφέρεται σαν εκείνη να μην είχε πεθάνει ποτέ. Μαθαίνω από συζητήσεις ότι είναι ζωντανή, μέσα στο σπίτι, και σερβίρει, και ότι όλο το θέμα με το φέρετρο ήταν έργο τέχνης, όπου η καλλιτέχνης στόχευε να μείνει όσο πιο πολύ καιρό μπορούσε μέσα σε ένα φέρετρο κάτω από τη θάλασσα. Εγώ συνέχιζα να δυσπιστώ. Κυρίως, αυτό που με ανησυχούσε ήταν το γεγονός ότι είχα πάρει ένα κουτί μέσα από το φέρετρο μιας, ίσως, πεθαμένης, το οποίο μάλλον μου ανήκε, και αυτό μου δημιουργούσε τον φόβο ότι είτε, ίσως, της έκλεψα το κτέρισμα, είτε, ίσως, φορτώθηκα μια κακή μοίρα, είτε ότι κάποιος επέλεξε ένα δικό μου κουτί για να συνοδεύσει μια μάλλον νεκρή, το οποίο μου φαινόταν και το πιο τρομαχτικό. Αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν το πίστευα ως βεβαιότητα, όλα τα σενάρια ήταν ανοιχτά. Είχα αυτό το συναίσθημα του γενικού φόβου που δεν ξέρεις από πού θα σου έρθει, αλλά, κυρίως, είχα την απορία τι από όλα αυτά ήταν αλήθεια ή αν θα μπορούσαν όλα να είναι αλήθεια ταυτόχρονα.
**Όνειρο 5 ** Ήμουν ορθόδοξος παπάς και είχα ερωτική σχέση με μια σεξ-εργάτρια όταν ήμουν νέος, την οποία τώρα έψαχνε η αστυνομία. Την έκρυβα στο σπίτι μου, παρόλο που δεν ήμασταν πια μαζί. Ο κόσμος έμοιαζε με τεράστια ψηφιακή σκακιέρα, γαλάζια μπλε, αλλά με δρόμους, πλακόστρωτα, στενά, σπίτια και μαγαζιά, κάπως παλιακά. Περπατούσα στον δρόμο με τα ράσα μου και τα μούσια μου να ανεμίζουν και ήμουν παχύς και μελαχρινός. Με είδε ένας γνωστός και μου είπε να προσέχω γιατί ψάχνει εμένα τώρα η αστυνομία. Του ζήτησα να ειδοποιήσει τη φίλη μου να κρυφτεί και άρχισα να περπατάω ψάχνοντας καταφύγιο, που να προστατεύει από τη βροχή και τον ήλιο, ώστε να προσποιούμαι τον άστεγο για ένα διάστημα μέχρι να είναι ασφαλές να επιστρέψω στο σπίτι. Δηλαδή, αφού έχουν μπει μέσα, έχουν κάνει την έρευνα και δεν έχουν βρει τίποτα που να με ενοχοποιεί. Και όπως έτρεχα, ανέμιζαν τα ράσα και γυάλιζε η εικόνα μου στις βιτρίνες και σκεφτόμουν, πω-πω έτσι είμαι τρομερά αναγνρωρίσιμος. Πρέπει να μεταμφιεστώ.
Όνειρο 6 Είμαι στο μετρό όπως παλιά -εννοώ χωρίς μάσκες- δεν ξέρουμε περί πανδημιών κ.λπ., έχει πολύ κόσμο ο συρμός, τα γνωστά. Περιμένουμε να ανοίξουν οι πόρτες, πρέπει να ήταν σταθμός Σύνταγμα, αλλά ξέραμε όλοι ότι μόλις ανοίξουν οι πόρτες του συρμού, το κέντρο της Αθήνας είναι underwater, σαν το μετρό εκεί να γινόταν υποβρύχιο. Κι εμείς απλά θα βγαίναμε να πάμε στις δουλειές μας κολυμπώντας υποβρυχίως. Χωρίς εξοπλισμό, με τα ρουχαλάκια, τις τσαντούλες μας κ.λπ. Ως αμφίβια!
Όνειρο 7 Πολλοί άνθρωποι, ανάμεσά τους παρά πολλά παιδιά, σε νεκρική ακαμψία, με σφιχτά δεμένα τα χέρια και τα πόδια με σκοινί, τοποθετημένοι σε παράταξη ανά οικογένεια σαν τρενάκι ο ένας ξαπλωμένος ανάσκελα στην κοιλιά του άλλου, στο γρασίδι, ακριβώς έξω από την είσοδο του αεροδρομίου.
**Όνειρο 8 ** Είδα ένα ψάρι ασημένιο, μόνο του, χωρίς γυάλα ή θάλασσα ή νερό, πάνω σε μια λευκή επιφάνεια.