Στο εισαγωγικό του σημείωμα στο βιβλίο της Βιργινίας Ιωαννίδου ο Hans Jellouschek σημειώνει: «Η Βιργινία Ιωαννίδου έχει συγγράψει ένα βιβλίο για το ευρύ κοινό, αλλά και για ψυχολόγους, θεραπευτές και συμβούλους που αντιμετωπίζουν τέτοιες περιπτώσεις (με ζευγάρια) και θέλουν να προσφέρουν αποτελεσματική βοήθεια»
Δύσκολο εγχείρημα, θα έλεγα εγώ, και με έναν ορατό κίνδυνο ολισθηρότητας: το να ταλαντεύευται η συγγραφέας ανάμεσα στην απλούστευση και σε μια θεωρητικίζουσα γλώσσα. Το σημαντικό είναι ότι το βιβλίο της Βιργινίας Ιωαννίδου έχει μια εντυπωσιακή ισορροπία. Απλό και γλαφυρό για ευρύτερο κοινό. Ταυτόχρονα μεθοδικά επιστημονικό και μάλιστα φέρνοντας γνώσεις, εμπειρίες και βιβλιογραφία όχι πάντα γνωστές στην Ελλάδα. Προσωπικά, αν και πολλά χρόνια έχω ασχοληθεί (θεωρητικά και πρακτικά) με τη θεραπεία ζεύγους έμαθα καινούργια παράγματα (κυρίως από τη γερμανική εμπειρία).
Το βιβλίο έχει ευαισθησία και καθόλου «διδακτισμό» (αν και η συγγραφέας έχει άποψη, αυτή δεν είναι επιβλητική) στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει αυτή την πιο στενή ενήλικη σχέση που λέγεται ζευγάρι. Και σε ότι αφορά την ηθική του διάσταση, είναι αυτή του σεβασμού των προσώπων και των θεσμών, ως διαφορετικών.
Επομένως, κανένα από τα δύο επίπεδα (επιστήμονες-ευρύ κοινό) δεν υπονομεύει το άλλο. Όπως έχει πει ο Πικάσο: «Τέχνη είναι να λες δύσκολα πράγματα με εύκολο τρόπο». Από αυτή την άποψη στο βιβλίο αυτό η Βιργινία Ιωαννίδου «έκανε τέχνη».
Θέλω λίγο να σταθώ στον τίτλο: Όταν πρωτοεμφανίστηκε η θεραπεία ζεύγους, σε ΗΠΑ και Μ. Βρετανία, την ονόμασαν «marital therapy» (συζυγική θεραπεία). Αυτό είχε, εξαρχής, μια μεροληψία α. διότι εστίαζε στους έγγαμους και β. διότι υποννοούσε μια «κανονιστική» αντίληψη για το ζευγάρι, σύμφωνα με τα πρότυπα της οικογένειας του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα στη Δύση. Αλλά η Β. Ι. εκτός του ότι μιλάει απλά και ανοιχτά για τη «συντροφική σχέση» χρησιμοποιεί και αυτον τον εξαιρετικά ενδιαφέροντα όρο «πολυμεροληψία».
Θα σταθώ στις δύο αυτές λέξεις του τίτλου: Τέχνη και σύντροφος, κάνοντας μερικές συνειρμικές σκέψεις.
Τέχνη είναι η ελεύθερη δημιουργική έκφραση του ανθρώπου με έργα που διέπονται από αισθητικούς κανόνες. Και ονομάζεται έργο τέχνης κάθε δημιουργία που έχει αισθητικό χαρακτήρα κατ’ αντιδιαστολή προς τα πρακτικά, χρηστικά δημιουργήματα. Η αρχικώς ονομασθείσα τεχνογνωσία (τεχνίτης, ξυλουργός, μεταλλουργός) γρήγορα απέκτησε γενική σημασία (τρόπος, μέσο για την εκτέλεση έργου). Στον Πλάτωνα η τέχνη δηλώνει συστηματική καλλιτεχνική δημιουργία (διαχωριζόμενη από την επιστήμη) και οι καλές τέχνες είναι εκείνες που αποβλέπουν στην αισθητική έκφραση και στην ικανοποίηση της καλαισθησίας.
Η τέχνη της συντροφικής της Β.Ι. ζωής έχει και τα δύο: αισθητική έκφραση-ικανοποίηση καλαισθησίας και τεχνογνωσία. Ομοίως, η θεραπεία ζεύγους απαιτεί τεχνογνωσία αλλά χρειάζεται να γίνει τέχνη για να είναι αυθεντική.
Η χρήση του όρου τέχνη στην καθομιλουμένη έχει ακριβώς αυτές τις διαφορετικές σημασίες που υπονοεί μια λαϊκή πολυμεροληψία: «παλιά μου τέχνη κόσκινο» (στο ζευγάρι τα patterns), «πολεμικές τέχνες» (ανθούν τόσο στα συμμετρικά όσο και στα συμπληρωματικά ζευγάρια), «πενία τέχνας κατεργάζεται» (βοηθάει στην ενσυναισθητική κατανόηση των συντρόφων, αλλά μπορεί να είναι και κίνητρο ψυχοθεραπείας ζεύγους).
Τέχνη είναι το «τανγκό» της κοινής ζωής των ζευγαριών, όπως και η τέχνη της κολύμβησης (συγχώνευση με την πρωταρχική μητέρα, αλλά και αγώνας επιβίωσης με κύματα ή καρχαρίες).
Η δεύτερη είναι η λέξη σύντροφος: εδώ εννοείται μια στενή σχέση (συν-τρώγω, από παιδιά) με κάποιον. Φίλος, συμπαραστάτης. Σύντροφος της ζωής (αυτός που έχει επιλέξει κανείς να είναι μαζί στη ζωή με ή χωρίς γάμο). Αυτός με τον οποίο συνάπτουμε σεξουαλικές σχέσεις. Αλλά κι αυτός από τον οποίον εξαρτώμαστε ακόμα κι αν δεν είναι ευχάριστος («η θλίψη έχει γίνει μόνιμος σύντροφος του»).
Ο όρος συντροφία χρησιμοποιήθηκε στα νεότερα χρόνια για να αποδώσει στα Ελληνικά το γαλλικό compagnie (από τον 16ο αιώνα εμπορικός οίκος, εταιρεία, «και Σία», και παλιότερα «σώμα στρατιωτών»). Επίσης, καθιερώθηκε ως η μεταξύ τους προσφώνηση από τα μέλη κομμουνιστικών και σοσιαλιστικών αλλά και άλλων κομμάτων (camarade, comrade, compagno, companero, kamerad- genossen).
Η «Τέχνη της συντροφικής ζωής» της Βιργινίας Ιωαννίδου είναι, εν τέλει, ένα βιβλίο που ενημερώνει για τους τύπους και τις μορφές της συντροφικής ζωής, τις δυσκολίες, δυσλειτουργίες και κρίσεις της (αυτονομία-συντροφικότητα, σχήματα εξουσίας, ψυχολογικά παιχνίδια, σχέση με τις οικογένειες καταγωγής, το ζευγάρι στον κύκλο ζωής, σεξουαλικότητα, εξωσυζυγικές σχέσεις, χωρισμός-διαζύγιο, ανασυσταμένες οικογένειες) αλλά και για τη θεραπεία ζεύγους και διαμεσολάβηση και εκτός από ενδιαφέρον ανάγνωσμα έχει και τα χρήσιμα χαρακτηριστικά «εγχειριδίου».