Παρουσιάζει ο Νίκος Μαρκέτος, Ψυχίατρος, Συστημικός Ψυχοθεραπευτής
To βιβλίο του Βλάση Τομαρά «Οικογένειες σε κρίση…» αναφέρεται στις συστημικές ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις όταν υπάρχει οξύ ψυχιατρικό περιστατικό (και όχι μόνο). Όπως λέει στον πρόλογο ο συγγραφέας, η «παρέμβαση στην κρίση, παρέχει μεγάλα θεραπευτικά οφέλη, τόσο με όρους δευτεροβάθμιας (έγκαιρη επισήμανση παρέμβαση και θεραπεία) όσο και τριτοβάθμιας (αποφυγή υποτροπών χρονιότητας και ψυχοκοινωνικής αναπηρίας) πρόληψης». «Και η παρέμβαση περιλαμβάνει και το ενδοοικογενειακό και το εξωοϊκογενειακό περιβάλλον του προσώπου με συμπτωματολογία, καθώς αυτό, τεκμηριωμένα πλέον, συμμετέχει στην εκδήλωση και την πορεία της διαταραχής».
Από την αρχή ο συγγραφέας επισημαίνει ότι χρησιμοποιεί τον όρο «πρόσωπο ή άτομο με ψυχική διαταραχή», αντί του παραδοσιακού όρου «ψυχικά άρρωστος» ή «ασθενής», γιατί ο τελευταίος προσδίδει στο υποκείμενο μια μόνιμη ταυτότητα, ενώ η διαταραχή μπορεί να αποτελεί μια προσωρινή ιδιότητα. Αυτό που δείχνει ο συγγραφέας είναι ότι, μέσω της γλώσσας που χρησιμοποιεί, η συστημική προσέγγιση εισάγει ένα άλλο επιστημονικό παράδειγμα αντί του καρτεσιανού γραμμικού.
Το εγχειρίδιο αυτό αποτελεί απόσταγμα της κλινικής εμπειρίας του Βλάση Τομαρά ως Ψυχίατρου, αλλά και ως Συστημικού Θεραπευτή. Περιέχει αναμνήσεις της κλινικής δουλειάς και ταυτόχρονα προσφέρει μια επιτομή της συστημικής προσέγγισης.
Παρουσιάζονται οκτώ περιπτώσεις, οκτώ ιστορίες ανθρώπων που φτάνουν σε οριακό σημείο. Αυτός είναι και ο τίτλος του βιβλίου «Οικογένειες σε κρίση»
Τα κεφάλαια ακολουθούν την εξής δομή: Στην αρχή παρουσιάζεται η κλινική βινιέτα και το ιστορικό κάθε περιστατικού. Μετά παρουσιάζεται η πορεία των συνεδριών οικογενειακής ψυχοθεραπείας και ακολουθεί σχολιασμός και θεωρητική τεκμηρίωση.
Στις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες αναφέρονται παρεμβάσεις και τεχνικές, που θα μπορούσαν να γίνουν και αντικείμενο διαλόγου και συζήτησης μεταξύ των θεραπευτών οικογένειας, όπως είναι η τεχνική της αναπλαισίωσης, η χρήση του παραδόξου, τα tasks, η συχνότητα των συνεδριών κ.λπ.
Η όγδοη περίπτωση είναι μια θεραπεία ζεύγους σε κρίση. Έχει μια αξιοσημείωτη παρέμβαση του συγγραφέα που καταλύει το αδιέξοδο.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου συναντάμε τους στοχασμούς του συγγραφέα γύρω από την κρίση στο υπερσύστημα της χώρας.
Στα περιστατικά με «μείζονα ψυχιατρική διαταραχή» ο συγγραφέας, συνεπής με τη συστημική επιστημολογία, θεωρεί ότι η ψυχική εκτροπή δεν γεννιέται εκ του μηδενός, αλλά πάντα παράγεται μέσα σε ένα κοινωνικό και οικογενειακό πλαίσιο. Μελετά πώς τα οικογενειακά δυναμικά αλληλοδιαπλέκονται με την κλινική συμπτωματολογία σε μια κυκλική αιτιότητα. Βλέπουμε, για παράδειγμα, στην περίπτωση του μέλους με διπολική διαταραχή, πώς όλη η οικογένεια χορεύει στον ρυθμό της διπολικής διαταραχής. Στην περίπτωση της Ιφιγένειας, βρίσκω μια αντιστοιχία μεταξύ της μητέρας που είναι υιοθετημένη και που η ίδια παραδίδει την κόρη της στον πατέρα.
Το βιβλίο μας δίνει το ερέθισμα να ξανασκεφτούμε την αξία της συστημικής ματιάς, όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μείζονες ψυχιατρικές διαταραχές. Να δούμε πώς μπορεί να είναι αποτελεσματική και τι είδους παρεμβάσεις είναι αποτελεσματικές σε καταστάσεις ψυχιατρικής κρίσης.
Τα περιστατικά που υπάρχουν στο βιβλίο είναι δύσκολα. Αναφέρονται περιπτώσεις που η συστημική παρεμβαίνει, όταν η φαρμακευτική αγωγή αποτυγχάνει να φέρει αποτέλεσμα.
Παράλληλα, μας βάζει σε στοχασμό γύρω από τις πρακτικές της κλασικής κλινικής αντιμετώπισης. Για παράδειγμα, στην εκδίπλωση κάποιου περιστατικού μας βάζει να αναρωτηθούμε αν η νοσηλεία υπηρετεί τα δυναμικά της οικογένειας. Τα δυναμικά της οικογένειας ωθούν το μέλος στην ψυχική εκτροπή, αλλά μήπως η νοσηλεία (η απάντηση της ψυχιατρικής στο πρόβλημα), ενισχύει αυτά τα δυναμικά; Μήπως άθελα μας ενισχύουμε το πρόβλημα που πάμε να διορθώσουμε;
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε γλώσσα εύληπτη και ύφος γλαφυρό, που το κάνουν ευχάριστο και χρηστικό. Η αφήγηση και η πλοκή των περιστατικών έχει λογοτεχνικές αρετές και έτσι κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε επαγγελματίες της Ψυχικής Υγείας και δείχνει το πολυδιάστατο πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται η ψυχική νόσος. Μπορεί να είναι μικρό σε έκταση, αλλά τα νοήματα είναι συμπυκνωμένα και έτσι χρειάζεται αρκετό χρόνο η μελέτη του, ώστε να αφομοιωθούν αυτά τα νοήματα. Αναδεικνύει πόσο απαραίτητη γνώση είναι η συστημική ματιά για κάθε επαγγελματία που αντιμετωπίζει μείζονες διαταραχές.
Το περιεχόμενο του βιβλίου, αλλά και τα περιστατικά, θα μπορούσαν να αποτελέσουν διδακτική ύλη για την εκπαίδευση υποψήφιων θεραπευτών.
Ευχόμαστε το βιβλίο να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση, ώστε οι Κλινικές και οι Μονάδες του Δημοσίου Συστήματος Ψυχικής Υγείας, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή παρέμβασης, να «εγκολπώσουν», υπηρεσίες παρέμβασης στην οικογένεια. Όπως δείχνει το βιβλίο οι παρεμβάσεις στην οικογένεια δεν είναι παρεμβάσεις πολυτελείας, αλλά χρήσιμες και αποδεδειγμένα αποτελεσματικές, που ενισχύουν τις κλασικές μορφές αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων.
Εύχομαι το βιβλίο του Βλάση Τομαρά «Οικογένειες σε κρίση. Οκτώ περιπτώσεις Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας» να λάβει την αναγνώριση που του αξίζει.