«Γιατί δημιουργούμε θεσμούς; _Ποια είναι η δύναμη που μας ωθεί στο “εταιρίζεσθαι”; Η ανάγκη για νόημα μας ωθεί» Σωτήρης Μανωλόπουλος, «Η τραγική ανάγνωση της ιστορίας».
Τα Κοινωνικά Ιατρεία είναι ένας νέος θεσμός που δημιουργήθηκε από την ανάγκη να παραχθεί νόημα προς μια διττή κατεύθυνση: αφενός προς εκείνους που έχουν την ανάγκη να δεχτούν βοήθεια και περίθαλψη και για τους οποίους δεν υπάρχει καμία μέριμνα από την πολιτεία και αφετέρου από εκείνους που έχουν την ανάγκη να δηλώσουν την παρουσία τους ως άνθρωποι και πολίτες, οργανώνοντας και συμμετέχοντας σε αυτές τις προσπάθειες.
Σε όσες αρχές διακήρυξης των κοινωνικών ιατρείων διαβάσαμε, το κοινό τους στοιχείο ήταν ένα: δεν πρόκειται για πράξεις φιλανθρωπίας αλλά για πράξεις αλληλεγγύης και συμμετοχής, μέσα από τις οποίες αναγνωρίζεται ο εαυτός και ο άλλος ως πρόσωπα και αναδεικνύεται η αμοιβαία ενδυνάμωση. Η συνάντηση και η αλληλεξάρτηση οδηγεί στη συνοδοιπόρευση, με τις όποιες δυσκολίες αυτή συνεπάγεται.
Στο παρόν τεύχος του περιοδικού παρουσιάζουμε το Κοινωνικό Ιατρείο του Ηρακλείου Κρήτης.
Τα τελευταία τρία χρόνια, παράλληλα με την αποκαρδιωτική εικόνα που παρουσιάζει η χώρα από την εφαρμογή της μνημονιακής πολιτικής και τη σημαντική επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, σε πολλές πόλεις δημιουργούνται δράσεις υποστήριξης των συμπολιτών μας με πρωτοβουλία κυρίως ανώνυμων ανήσυχων συμπολιτών, ανθρώπων που δεν επιθυμούν να μένουν αδρανείς και που θεωρούν την υγεία, την παιδεία και τον πολιτισμό αναφαίρετα κοινωνικά αγαθά. Έτσι, περνούν από την διαπίστωση στην πράξη, με συλλογικές κοινωνικές δράσεις.
Μια τέτοια δράση υποστήριξης του συνανθρώπου αποτελούν και τα Κοινωνικά Ιατρεία. Είναι μια πρωτοβουλία κοινωνικής αλληλεγγύης, που καλύπτει μια υπαρκτή ανάγκη υγειονομικής φροντίδας, για την οποία το μνημονιακό κράτος αδιαφορεί. Ταυτόχρονα όμως, τα κοινωνικά ιατρεία αναδεικνύουν το πολιτικό αίτημα για λειτουργία ενός αναβαθμισμένου Δημόσιου Συστήματος Υγείας, που θα εξασφαλίσει την ισότιμη, δωρεάν και καθολική πρόσβαση όλων των πολιτών σε ποιοτικές υπηρεσίες περίθαλψης, ανεξάρτητα από την εργασιακή ή την ασφαλιστική τους κατάσταση.
Με την έννοια αυτή, τα κοινωνικά ιατρεία δημιουργούν ένα πολύ σημαντικό πλαίσιο ασφάλειας που προσπαθεί να αποτρέψει την υγειονομική εξαθλίωση αδύναμων και ευάλωτων κατηγοριών του πληθυσμού, που κυρίως πλήττονται, ενώ την ίδια στιγμή διεκδικούν την αυτοκατάργησή τους και την ανάληψη αυτής της συνταγματικής υποχρέωσης από την πολιτεία. Επίσης, τα κοινωνικά ιατρεία προβάλλουν ένα άλλο μοντέλο άσκησης της ιατρικής και της νοσηλευτικής, με κοινωνική ευαισθησία και διαθεσιμότητα, με ανιδιοτέλεια, συλλογικότητα, αυτοοργάνωση και δημοκρατική λειτουργία.
Στην πόλη μας δημιουργήθηκε ο σύλλογος «Δίκτυο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ηρακλείου» και ξεκίνησε ως πρώτη δράση, τη λειτουργία του Κοινωνικού Ιατρείου Ηρακλείου, με σκοπό τη δωρεάν παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και φαρμάκων σε ανασφάλιστους/άπορους κατοίκους του δήμου, το Μάρτιο του 2012. Η προσφορά μας δεν είναι φιλανθρωπική σε παθητικούς αποδέκτες, αλλά εθελοντική προσφορά αλληλεγγύης σε συμπολίτες μας μέσω αμφίδρομων διαδικασιών (συλλογική δράση, ενημέρωση, κάλεσμα για ενεργοποίηση ώστε να τροποποιήσουμε τα αίτια που οδήγησαν στην κρίση κλπ). Αυτό καταγράφεται στην γενικότερη διακήρυξη αρχών του κοινωνικού ιατρείου.
Έτσι, φροντίσαμε τα τρία βασικά θέματα: θεσμική μορφή (καταστατικό/σύλλογος), εθελοντές (δέκα ομάδες με συντονιστή) και χώρος (αρχικά ιατροκοινωνικό κέντρο Δήμου Ηρακλείου και τώρα Πανεπιστήμιο Κρήτης). Ξεκινήσαμε τον Μάρτιο 2012 με παθολογικό/ παιδιατρικό ιατρείο και ακολούθησε το ψυχιατρικό.
Η στελέχωση και η υποστήριξη του ιατρείου και του φαρμακείου με γιατρούς, οδοντιάτρους, φαρμακοποιούς, νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, επισκέπτριες υγείας, γραμματείς υποστήριξης και ιατρείων, τεχνικούς, εργάτες και άλλο προσωπικό γενικών υποστηρικτικών καθηκόντων, γίνεται αποκλειστικά από εθελοντές μέλη ή φίλους του δικτύου, στηριζόμενες μόνο στην ανθρωπιά και την αλληλεγγύη, χωρίς καμία άλλη οικονομική πολιτική, κομματική ή οποιαδήποτε άλλη δέσμευση, κατεύθυνση, εποπτεία ή σκοπιμότητα. Έχουν δημιουργηθεί ομάδες εργασίας από όλους τους προαναφερόμενους, οι οποίες οργανώνουν όλες τις διαδικασίες που είναι απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία ενός ιατρείου και φαρμακείου, από μηδενική βάση, αποκλειστικά με κοινωνικούς όρους.
Στο ιατρείο μπορεί να προσέρχεται οποιοσδήποτε ανασφάλιστος άπορος κάτοικος του Δήμου, είτε κλείνοντας απευθείας ραντεβού στη γραμματεία του ιατρείου που λειτουργεί καθημερινά 10 με 12 το πρωί και τις ώρες ιατρείων , είτε μέσω κάποιου οργανωμένου φορέα (κοινωνική υπηρεσία του Δήμου και των νοσοκομείων, Εκκλησία, Σύλλογος Ανέργων, Εργατικό Κέντρο, Λαϊκές Συνελεύσεις συνοικιών κλπ).
Το ιατρείο φιλοξενείται πρόσφατα σε χώρο 270τμ επί της λεωφ. Κνωσσού, που παραχωρήθηκε με σύμβαση χρησιδανείου από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και οι ώρες λειτουργίας του είναι οι εξής:
Τα απογεύματα:
Τρίτη 6 με 9 το παθολογικό ιατρείο (μέσος όρος 8 επισκέψεις ασθενών)
Τετάρτη 6 με 9 παθολογικό ιατρείο (δύο βάρδιες γιατρών με μ.ο. 16 επισκέψεις)
Παρασκευή 6 με 8 ψυχιατρικό ιατρείο και παροχή ψυχολογικής υποστήριξης από ψυχολόγο (μ.ο. 3-7 επισκέψεις)
Σάββατο 10 με 13 παιδιατρικό ιατρείο-εμβολιασμοί (1-2 βάρδιες με μ.ο. 8-16 επισκέψεις παιδιών)
Ταυτόχρονα, πληθώρα ιατρικών ειδικοτήτων (όπως καρδιολόγοι, πνευμονολόγοι, ρευματολόγοι, χειρουργοί, παιδοχειρουργοί, ορθοπεδικοί, οφθαλμίατροι, μικροβιολόγοι, ακτινολόγοι, κ.α). και ειδικά ακτινοδιαγνωστικά, θεραπευτικά κέντρα και ιδιωτικές κλινικές, έχουν εμπλακεί στη διαδικασία και παρέχουν τις δωρεάν υπηρεσίες τους στον επαγγελματικό τους χώρο, με ραντεβού που επίσης έχουν κατοχυρωθεί από την γραμματεία του ιατρείου, αφού παραπεμφθούν από τα τρία βασικά ιατρεία του δικτύου.
Διακήρυξη Αρχών Κοινωνικού Ιατρείου
-
Το κοινωνικό ιατρείο αλληλεγγύης θεωρεί τη δημόσια υγεία ως ύψιστο κοινωνικό αγαθό και τη διαφύλαξη και την προαγωγή της ως συνταγματική υποχρέωση της Πολιτείας.
-
Θεωρεί ότι το επίπεδο Δημόσιας Υγείας μιας κοινωνίας καθορίζεται από το δυναμικό άθροισμα του επιπέδου υγείας των μελών της κοινωνίας αυτής και ότι η υγεία κάθε μέλους της ξεχωριστά συν-καθορίζεται από την υγεία των υπολοίπων συνολικά μελών της.
-
Προασπίζεται την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, με δράσεις που αποτελούν παράδειγμα ήθους, αλληλεγγύης και πολιτικής με όραμα μια κοινωνία δικαίου όπου τα συνταγματικά δικαιώματα στην παιδεία, την υγεία και την εργασία δεν θα παραβιάζονται.
-
Με τη δράση του αποδεικνύει ότι υπάρχει το έμψυχο υλικό για μια άλλη πολιτική και μια άλλη κοινωνία, τέτοιες που να υπηρετούν τον άνθρωπο.
-
Συμβάλλει στην ηθική και πολιτική αντίσταση της κοινωνίας των πολιτών απέναντι στην αγοραία ηθική και την αγοραία πολιτική.
-
Θεωρεί ότι η πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα αποδυναμώνει το Κράτος Πρόνοιας και μαζί του τη Δημόσια Υγεία, ως αποτέλεσμα ανάλγητης άσκησης εξουσίας.
-
Ασκεί ανεξάρτητη, αυτοοργανωμένη κοινωνική δράση, η οποία δεν έχει καμία σχέση εξάρτησης ή εποπτείας με κανένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου.
-
Είναι ανοιχτό σε δωρεές και χορηγίες και επιδιώκει ορίζοντες συνεργασίας με οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, οι οποίες θα συνάδουν με τις καταστατικές του αρχές και θα εγκρίνονται από Έκτακτη Γενική Συνέλευση του Συλλόγου του.
-
Έχει ως απώτερο σκοπό την αυτοκατάργησή του, η οποία θα επιτευχθεί όταν η Κοινωνία εξαναγκάσει την Πολιτεία να αναλάβει πλήρως τις υποχρεώσεις της.
-
Θεωρεί ότι ο δρόμος που οδηγεί στην επανασύνδεση του Κράτους Πρόνοιας και της Δημόσιας Υγείας περνάει μέσα από δημοκρατικούς κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες.
Η πορεία των στόχων μας μέχρι σήμερα
Ζυμώσεις και προθέσεις υπήρχαν, αλλά όλα ξεκίνησαν όταν μια μικρή γυναικεία παρέα με ανήσυχο πνεύμα, αγάπη προς τον συνάνθρωπο και αντίσταση στα «κακώς» κείμενα της Πολιτείας, έστειλε σε συμπολίτες μας μήνυμα συνεργασίας και οργάνωσης μιας κοινωνικής δράσης, στις 30/11/2011, στον χώρο του Ι.Σ.Η.
Την 1/2/2012, στο Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου, μαζευτήκαμε πολλοί ανήσυχοι πολίτες αυτής της πόλης, 48 ιδρυτικά μέλη υπογράψαμε το καταστατικό, δηλώσαμε επιθυμία συμμετοχής και μέχρι σήμερα, με μεγάλη προσπάθεια, διάθεση και ανιδιοτέλεια έχει επιτευχθεί η συνεχής λειτουργία των ιατρείων.
Στις 31/10/2012 έγινε η πρώτη εκλογική Γενική Συνέλευση και εκλέχτηκε 7μελές Διοικητικό Συμβούλιο, με τακτικές εβδομαδιαίες συναντήσεις, όπου συμμετέχουν όλοι οι συντονιστές ομάδων και λειτουργεί ως διευρυμένο ΔΣ, όπου όλοι οι συμμετέχοντες έχουν άποψη και λόγο.
Δυσκολίες αντιμετωπίσαμε σε τρία επίπεδα: 1) στις μεταξύ μας σχέσεις (διαχείριση αντιθέτων απόψεων και τρόπος λήψης αποφάσεων, ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και συλλογικής/χρονοβόρας συμμετοχικής απόφασης), 2) στην κινητοποίηση και στην έμπνευση εθελοντών/γιατρών/φαρμακοποιών/χορηγών κλπ (στηρίχτηκε στις προσωπικές σχέσεις και πρωτοβουλίες της αρχικής ομάδας, από μηδενική βάση) και, 3) στις σχέσεις μας με τους φορείς και στην λεπτή ισορροπία μεταξύ των αιτημάτων μας και της τάσης τους να επηρεάσουν το πλαίσιό μας
Το Κοινωνικό Ιατρείο Ηρακλείου είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ανεξάρτητος από φορείς κάθε μορφής, στηρίζεται στην προσφορά και διάθεση των εθελοντών, τροφοδοτείται από την αναγνώριση των απλών ανθρώπων , με τελικό στόχο την αυτο-κατάργησή του.
Μιλώντας συστημικά, πρόκειται για ένα κοινωνικό πείραμα, με κοινωνικο-πολιτικές θέσεις και ανθρώπινες αξίες, μια παρέμβαση στο υπερσύστημα της τοπικής κοινωνίας, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο παραθέτουμε αντί-λογο στην εντροπία των καιρών και των αγορών, στον ευαίσθητο χώρο της υγείας με ελπίδα να επεκταθεί και να κινητοποιήσει «κόντρα στο ρεύμα».