Λίγα λόγια για τον Μίκη Θεοδωράκη
Νίκος Μαρκέτος, Ψυχίατρος-οικογενειακός θεραπευτής
Από τη μέρα του θανάτου του, ο Μίκης Θεοδωράκης έγινε ο ενορχηστρωτής ενός πρωτοφανούς φαινομένου. Σε όλη την Ελλάδα ποτάμια τα πλήθη της συγκίνησης, παλλόμενα στις αρμονίες της μουσικής του. Μαζί αυτοί που πάλεψαν για μια καλύτερη κοινωνία, με αυτούς που ήταν ευχαριστημένοι με την υπάρχουσα κοινωνία και την υπερασπίστηκαν. Αγκαλιασμένες οι γενιές που μεγάλωσαν με τον Μίκη με τις γενιές που τον συνάντησαν στον δρόμο και με τις γενιές που τον ανακαλύπτουν τώρα.
Ο Μίκης συλλάμβανε παθιασμένα την ύπαρξη και τον κόσμο. Εμπνεόμενος και εμπνευστής ηρωικών αγώνων, ανδρώθηκε στην ατμόσφαιρα του εθνικοαπελευθερωτικού δημοκρατικού και κοινωνικού κινήματος και του αφόρητου πένθους μιας γενιάς, που είδε να ματαιώνονται όλα τα όνειρα για ελευθερία και προκοπή και σύρθηκε σε έναν εμφύλιο πόλεμο.
Το έργο του, γέννημα των καιρών του, της ματωμένης και μεγαλειώδους ιστορίας του 20ου αιώνα, αποτελεί ένα αδιαχώριστο συνεχές λόγου, κοινωνικών αγώνων, καλλιτεχνικής δημιουργίας και έκφρασης.
Ο Βέμπερ παρατήρησε ότι το χάρισμα αναδύεται και υπάρχει σε σχέση με τη συλλογικότητα, και ειδικά όταν υπάρχει κρίση. Αναδύεται, κυρίως, σε περιστάσεις όπου διακυβεύεται η αρετή. Όπως πολλοί χαρισματικοί «Άγιοι», ήταν πολιτικά στρατευμένος, καθοδηγούμενος από μια βαθιά ανάγκη να ανατρέψει την αδικία, αλλά και την ανάγκη -σε βαθμό εμμονής- να ενώσει τις αντιμαχόμενες παρατάξεις.
Η μουσική του -το μέσο που διάλεξε να εκφράσει το όραμά του για την κοινωνία και τον πολιτισμό- ανήκει στο είδος της μουσικής που η αφήγησή της διαπερνά το σύνολο της ζωής και έχει την ικανότητα να μας ενώνει σε ύμνους και λιτανείες (Απολλώνιο στοιχείο), ή να ενισχύει το «ανήκειν» και τον δεσμό μας με τη φύση, μέσω του χορού και του ρυθμού (Διονυσιακό στοιχείο), ή να μας θυμίζει τη θνητότητα και τη λαχτάρα μας (Ορφικό στοιχείο).
Ο Μίκης είναι ο καταλύτης και ο μαέστρος του μεγάλου, αγέρωχου, οργιαστικού ερωτικού και εξεγερτικού λαϊκού πανηγυριού της ελευθερίας. Το πανηγύρι στο οποίο σφυρηλατείται το οικουμενικό πνεύμα για την αναγέννηση και την ανανέωση του κόσμου, και στη διάρκεια του οποίου η ζωή υπόκειται μόνο στους νόμους της ελευθερίας και των ιδανικών, όπως γράφει ο Αλέκος Αλαβάνος αναφερόμενος στον Bachtin, στο άρθρο του Πέντε Σκέψεις για την Πολιτική με αφορμή το Βιβλίο μιας Ψυχιάτρου.
Το έργο του Θεοδωράκη, η σημασία του για την ιστορία και τον κόσμο, υπερβαίνουν το πρόσωπο και τις συνειδητές επιλογές. Μέσω του Μίκη -ως δέκτη των κραδασμών της εποχής του- μετουσιώθηκαν οι ηρωισμοί και οι ήττες σε καλλιτεχνικό έργο, που είναι, πια, δικαιωματικά, το έπος του ελληνικού λαού των νεωτέρων χρόνων.
Βιβλιογραφία
Weber M. In: “On Charisma and Institution Building”. Eisenstadt SN, editor. Chicago: Yale University Press; 1977
Αλέκος Αλαβάνος: «Πέντε Σκέψεις για την Πολιτική με αφορμή το Βιβλίο μιας Ψυχιάτρου». Συστημική Σκέψη & Ψυχοθεραπεία Τεύχος 11, Νοέμβριος 2017
Μίμης Ανδρουλάκης: «Σαλός Θεού. Ο Μυστικός Μίκης». Εκδόσεις Πατάκη 2017
