D.Schacter, D. Gilbert, D. Wegner. Ψυχολογία, Εκδόσεις Gutemberg. Αθήνα, 2011.
Το νέο εισαγωγικό εγχειρίδιο Ψυχολογίας που τιτλοφορείται Ψυχολογία, των καθηγητών του πανεπιστημίου Harvard D.L.Schacter, D.T. Gilbert και D.M.Wegner που εκδόθηκε στην Αμερική το 2009, κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα σε γενική επιστημονική επιμέλεια Στέλλας Βοσνιάδου και επιμέρους επιμέλεια δεκαέξι πανεπιστημιακών της επιστήμης της ψυχολογίας.
Πρόκειται για ένα εκτενές σύγγραμμα που προσφέρει μια λεπτομερειακή και ενημερωμένη από τα αποτελέσματα της σύγχρονης έρευνας εισαγωγή στους διάφορους επιμέρους κλάδους της ψυχολογίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε έρευνες που προέρχονται από το χώρο της γνωσιακής νευροεπιστήμης που αντικατοπτρίζει τη νέα κατεύθυνση στην οποία οδεύει η ταχέως αναπτυσσόμενη επιστήμη της ψυχολογίας, καθώς η εκτεταμένη χρήση των νευροαπεικονιστικών τεχνικών επιτρέπει σε μια ολόκληρη γενιά ερευνητών να μάθουν πως διαπλέκονται ο εγκέφαλος και ο νους και πως συνδέεται η συμπεριφορά μας με τις λειτουργίες του εγκεφάλου.
Αυτό που καθιστά ιδιαίτερα ενδιαφέρον αυτό το βιβλίο είναι πως αναλύει την επιστήμη της ψυχολογίας μέσω της εξερεύνησης των νοητικών σφαλμάτων. Αυτή δεν είναι φυσικά μια ρηξικέλευθη ιδέα. Ανέκαθεν η ψυχολογία μάθαινε και πορευόταν από το λάθος, την παθολογία, τη δυσλειτουργία. Τα σφάλματα του ανθρώπινου νου αποκαλύπτουν ένα μεγάλο κομμάτι της λειτουργίας, της δομής και του σχεδιασμού του και αποτελούν μονοπάτια που φωτίζουν τους μηχανισμούς της ανθρώπινης ψυχολογίας
Για παράδειγμα:
- Γιατί λέμε ευχαριστώ σ’ έναν αυτόματο πωλητή και τι σημαίνει αυτό για το ρόλο της συνήθειας στην ψυχική ζωή
- Τι μαθαίνουμε από τους ανθρώπους που πάσχουν από το σύνδρομο άκρο-φάντασμα για την πλαστικότητα του εγκεφάλου;
- Τι μας αποκαλύπτει για την επιδεκτικότητά μας στις ψυχολογικές επιρροές σε σχέση με την υγεία μας, η αποτελεσματικότητα των εικονικών φαρμάκων; -Πόσο αποκαλυπτικά είναι τα σφάλματα των μικρών παιδιών όταν αναφέρονται στις επιθυμίες των άλλων για να καταλάβουμε πως καταφέρνουμε να κατανοήσουμε τον νου μας ή τον νου των άλλων; -Τι φανερώνει για την μεροληψία μας το γεγονός ότι όταν οι άνθρωποι ερωτηθούν ποιο είναι το αγαπημένο τους γράμμα συνήθως αναφέρουν εκείνο από το οποίο αρχίζει τ’ όνομά τους; -Τι σημαίνει για την αυτοεπίγνωσή μας το γεγονός ότι συχνά παραβλέπουμε κάποια προβλήματα προσωπικότητας που έχουμε; -Τι αποκαλύπτει ένας savant που ενώ μιλά άπταιστα 16 γλώσσες δεν μπορεί να ζήσει αυτόνομα, για τις ξεχωριστές ικανότητες της διεργασίας της νόησης; -Ή τέλος, το γεγονός ότι όταν μας ζητηθεί να μην σκεφτόμαστε κάτι συγκεκριμένο συνήθως το σκεφτόμαστε συνεχώς είναι μια ένδειξη της δυσκολίας ελέγχου του νου μας;
Με άξονα, λοιπόν, τέτοιες ερωτήσεις και πολλά παραδείγματα καθημερινότητας –αληθινές ανθρώπινες ιστορίες- λάθη, σφάλματα και νοητικές παραξενιές ξεδιπλώνεται όλο το φάσμα του γνωστικού αντικειμένου της Ψυχολογίας στο συγκεκριμένο εισαγωγικό εγχειρίδιο. Με αυτόν τον τρόπο παρέχεται ένας εννοιολογικός σύνδεσμος ανάμεσα στα κεφάλαια του βιβλίου που αναφέρονται στις φυσιολογικές ψυχολογικές λειτουργίες (όπως η αίσθηση και η αντίληψη, η μνήμη, η μάθηση, η ανάπτυξη, η γλώσσα και η σκέψη, η νοημοσύνη, η συγκίνηση και τα κίνητρα) και στα κεφάλαια εκείνα που αναφέρονται στην παθολογία ( όπως οι ψυχικές διαταραχές, οι θεραπευτικές προσεγγίσεις, το στρες και η υγεία).
Επιπλέον, οι ψυχολόγοι γνωρίζουν ότι τα περισσότερα σφάλματα συμβαίνουν όταν απόλυτα φυσιολογικοί προσαρμοστικοί μηχανισμοί παρεκτρέπονται. Έτσι ένας δυσλειτουργικός νους μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε πως λειτουργεί ένα καθ’ όλα φυσιολογικό μυαλό, η κατάθλιψη μας διδάσκει πως καταφέρνουν οι περισσότεροι άνθρωποι να χειρίζονται με τόση επιτυχία τις απώλειες και τις απογοητεύσεις της καθημερινής ζωής, η βία και η αντικοινωνική συμπεριφορά μας δείχνουν πως οι περισσότεροι άνθρωποι καταφέρνουν να ζουν μια σχετικά ήρεμη ζωή με αυτοέλεγχο και τα συμπερασματικά και μνημονικά σφάλματα μας διδάσκουν πως οι άνθρωποι λαμβάνουν σωστές αποφάσεις και πως θυμούνται τόσο πολλά, τόσο καλά για τόσο πολύ. Αυτά και άλλα παραδείγματα ενσωματώνονται στα κεφάλαια του βιβλίου, καλώντας τον αναγνώστη να σκεφτεί τον νου σαν προσαρμοστική λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στον πραγματικό κόσμο.
Ως εισαγωγικό εκπαιδευτικό σύγγραμμα εστιάζει στο τι είναι πιο σημαντικό και αναγκαίο, καλύπτοντας ένα εκτενές φάσμα πεδίων της ψυχολογίας και ζυγίζοντας τόσο κλασικές μελέτες όσο και σύγχρονες έρευνες για να δοθεί μια πλήρης σύγχρονη οπτική με ευχάριστο και ταυτόχρονα χρήσιμο και διδακτικό τρόπο.
Για τους παραπάνω λόγους, κάθε κεφάλαιο ξεκινά με μια ιστορία ενός περιστατικού από την καθημερινή ζωή ή μια μελέτη περίπτωσης. Οι ιστορίες συνήθως περιγράφουν ένα νοητικό σφάλμα που λειτούργει ως πρόλογος των θεμάτων που πραγματεύεται το συγκεκριμένο κεφάλαιο. Επίσης, κάθε επιμέρους κεφάλαιο περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα ένθετα που είτε παρουσιάζουν καινοτόμες έρευνες σε κάποιο σε κάποιο από τα κεντρικά θέματα του κεφαλαίου είτε εστιάζουν σε θέματα απευθείας από την επικαιρότητα. Τέλος, κάθε κεφάλαιο ολοκληρώνεται με μια ενότητα «κριτικής σκέψης» όπου συζητείται ένα θέμα σχετικό με το περιεχόμενο του κεφαλαίου και την προτεινόμενη βιβλιογραφία.
Και παρά το γεγονός πως έχει γραφτεί ειδικά για φοιτητές του πανεπιστημίου τόσο η δομή όσο και το περιεχόμενό του το καθιστούν ένα πολύτιμο εισαγωγικό εγχειρίδιο ψυχολογίας για ειδικούς ή μη αναγνώστες που επιθυμούν να προσεγγίσουν το πεδίο της ψυχολογίας από μια σύγχρονη οπτική γωνία. Άλλωστε, αυτός ήταν και ο απώτερος στόχος των συγγραφέων που παρότι καθ’ όλα πετυχημένοι ο καθένας τους σε διαφορετικά πεδία της ψυχολογίας κατάφεραν να προσφέρουν ένα σύγχρονο εγχειρίδιο που προσφέρει τη δυνατότητα απάντησης ερωτημάτων που θέτουν οι πολυπλοκότητες του νου και της συμπεριφοράς του ανθρώπου και είναι αυτά τα ίδια που κάνουν την επιστήμη της ψυχολογίας να κινείται διαρκώς, πολλούς να εκπλήσσει και να εμπνέει.